O zbekiston badiiy akademiyasi kamoliddin behzod nomidagi milliy rassomchilik va dizayn instituti

“Ayronbridj
Darasi” 
m uzeyida 
“in situ” 
ning yodgorliklari tashkil qilingan. Bu 
sanoat rivojining beshigi hisoblanib, u o ‘z maqomini o ‘rmon darasi 
bo‘ylab o ‘tgan va metallurgiya zavodlari, ko‘mir konlari, fabrika- 
larni birlashtirgan dunyodagi birinchi temir ko‘prik sharafiga olgan. 
Bu ko‘prik Severn daryosi bo‘ylab o ‘tkazilgan. Muzey obyektlari 
ichida uzunligi 3 mil (mil taxminan 1.3 km masofa), kengligi 1 mil 
bo‘lgan sanoat inshootlari va yashash uylari joylashgan. Ularning 
ichida hozirda faqat piyodalar foydalanadigan mashhur ko‘prik, Ab- 
raxam Darbining cho‘yan eritish zavodi, ulkan ombor (1838), Darbi 
sulolasi va mashhur Koulburkdeyl tem irchilik shaharchasi haqida 
xabar beruvchi Temirchilik muzeyi ham mavjud. Bu yerda D arbin­
ing hasham atli uyi, zavod ishchilari uchun qurilgan uylardan ibo- 
rat Plotnitskaya k o ‘chasi (1783), Kvakerskiy qabristoni, muzeyga 
aylantirilgan Koulportskiy chinni zavodi bor.

---

Ayronbridj tarkibiga XVIII-XIX asr sanoatchiligining yod- 
gorliklaridan iborat 
“Blits-Xill” 
muzeyi ham kiradi. Bu qadimiy 
cho‘yan eritish pechlari, ko‘mir shaxtalari, kanal qismi, uning atrofi 
va oralarida esa har xil joylardan keltirilgan o ‘rmonchilik, kelgan to- 
moshabinlarga kam uglerodli temir eritishning an’anaviy usullarini 
ko‘rsatadigan temir quyish sexi joylashgan68.
Shimoliy Amerika muzeylari ham o ‘ziga xos xususiyatlarga. ega 
b o ‘lgan. Agar Yevropada ochiq osmon ostidagi m uzeylar etnografi- 
ya bilan bog‘liq bo ‘lib, uning asosiy maqsadi xalq m e’morchiligi 
va turmush tarzini k o ‘rsatish va saqlash bo‘lgan bo‘Isa, AQSH da bu 
davlat tarixiga bag‘ishlangan edi. Ulardan ko‘pchiligi fuqarolar uru- 
shi xotirasiga bag‘ishlanib, davlatning buyuk arboblari hayoti haqi­
da hikoya qiladi. AQSH dagina emas, balki butun dunyoda mashhur 
hisoblangan ochiq osmon ostidagi muzey “Uilyams inqilobigacha” 
muzeyi hisoblanadi. Poytaxt shtat Virjiniyani shahar-muzeyiga 
aylantirish go‘yasi muallifi ruhoniy U .A .G udvin b o ‘ldi va uni “ Re- 
spublika beshigi” ham da “ Bizning ozodligim iz tu g ‘ilgan jo y ” deb 
atadi. Uning g ‘oyalari bilan tanishgan Kichik Joxn Rokfeller shu 
muzey qurilishiga kerakli m ablag‘ni ajratdi va U ilyam sberg 1934- 
yili o ‘zining birinchi tom oshabinlarini kutib oldi. D astlabki re- 
jalari am alga oshishi uchun 300 ta zam onaviy qurilish ishlari, 60 ta 
qadim iy binolarni restavratsiya qilish, 70 ta buzilgan inshootlarni 
nusxasini, ularning ichida Kapitoliy, Sud binosi, Turma, Guberna- 
tor qarorgohi kabilarni qurish talab qilindi. Ikkinchi Jahon urushi 
to ‘xtatilgan qurilish ishlari 1945-yilda yangilandi va am erikaliklar 
XVIII asr o ‘zining ajdodlari hayotini g ‘ayrioddiy k o ‘rinishlaridan 
bahram and bo ‘lish im koniyatiga ega bo‘lishdi.
XVIII 
asr oxirida boshlangan muzeyshunoslik ixtisosligi hal 
qiluvchi tusga kirdi va 100 yil o ‘tib, jahon muzey manzarasi tari­
xiy, adabiy, qishloq x o ‘jaligi, pedagogik, teatr va musiqa, badiiy va

---

tabiiy, ilmiy, memorial va sanoat muzeylari tashkil topdi. XX asrda 
ilmiy-texnika jarayonlari jahon muzey tarm oqlarini rivojlanishidagi 
yangi nam oyishlam i kashf qildi. K osm onavtlar muzeyi, suvosti arx- 
eologiya muzeyi, yerga tegishli b o im a g a n predm etlar muzeyi, eko- 
muzeylar - bulam ing hammasi hozirgi kunda ham jadal suratlarda 
rivojlanib, keng tarqalmoqda.