|
Mavzuni mustahkamlovchi savollar:
1. 0 ‘zbekistonda n o an ’anaviy bezak sa n ’ati qachon paydo
boMgan?
2. N o a n ’anaviy bezak san ’atining asosiy tu r v a y o ‘nalishlari
ganday?
3. N o a n ’anaviy bezak sa n ’atini m e’m orlikdagi o ‘rni nim ada?
4. M ustaqillik davrida n o a n ’anaviy bezak sa n ’atining shakllari
qanday?
18-MAVZU. ZAM ONAVIY AM ALIY BEZAK SA N’ATI
MUAMMOLARI
Reja:
1. Z am onaviy am aliy bezak sa n ’atining iqtisodiy m uam m olari.
2.
X alq
am aliy
sa n ’ati
a n ’analarini
saqlash
va tiklash
m uam m olari.
3. A n ’anaviy “ ustoz-shogird” tizim i m uam m olari.
Z am onaviy am aliy bezak sa n ’ati m uam m olari ikkiga b o iin a d i.
B irinchisi,
iqtisodiy
xarakterdagi
m uam m o
bo* lib,
u
0 ‘zbekistonning bozor iqtisodiga o ‘tish sharoitlariga m oslashishi
bilan b o g ‘liqdir. R espublikada am aliy san 'atn in g rivojlanishi uchun
barcha sharoit yaratib berilm oqda. Jum ladan, soliq b o ‘yicha
im tiyozlar beruvchi bir qator hukum at qarorlari qabul qilingan.
ikkinchisi, ijodiy m uam m olar boMib, ular unutilgan xalq am aliy
sa n ’at a n ’analari qayta tiklash bilan b o g ‘liqdir.
1991
yili
boshlangan
tub
ijtim oiy-siyosiy
va
iqtisodiy
o ‘zgarishlar 0 ‘zbekiston badiiy m adaniyati tarixid a yangi sahifa
ochdi. M ustaqillikka erishilgach, tarixan qisqa davrda yurtim izning
istiqbolidagi
taraqqiyoti
uchun
m ustahkam
asos
yaratildi,
0 ‘zbekistonning davlat va ja m iy a t qurilishida butunlay yangi siyosiy
asos vujudga keldi. M illiy va um um insoniy q adriyatlar yangi
m adaniy siyosatning asosiy qadriyati sifatida e ’lon qilindi. Bu har
ikkala
qadriyat
0 ‘zbekiston
san ’atida
zam onaviy
estetik
izlanishlarga o ‘ziga xos ruh berdi.
1990-yillar boshida 0 ‘zbekistonning xalqaro tashkilotlarga a ’zo
b o ‘lishi va xalqaro huquq su b ’ekti sifatida jahonning k o ‘pgina
m am lakatlari bilan diplom atik m unosabatlar o 'rn atish i natijasida
m adaniyat v a san ’at sohasidagi to ‘siqlarga barham berildi. N atijada,
m am lakatim izning ijodiy ziyolilari nafaqat zam onaviy jah o n badiiy
jarayoni bilan ehuqur tanishish, balki o ‘zlari ham m illiy m adaniyat
va
sa n ’atim iz
yutuqlarini jah o n
m iqyosida
nam oyish
etish
im koniyatiga ega bo‘ldilar. 0 ‘zbekistonning BM T, Y U N E SK O va
boshqa xalqaro tashkilotlarga a ’zo b o ‘lishi ta ’lim, m adaniyat va
sa n ’at sohalarida keng qam rovli loyihalarni ishlab chiqishga imkon
berdi. U lar O ’zbekistonda m uvaffaqiyatli am alga oshirildi va
m illatim iz m a ’naviy m adaniyati rivojlanishiga turtki berdi.
0 ‘zbekiston m ustaqillikning dastlabki kunlaridan, iqtisodiy
siyosat sohasida energiya va xom ashyo m ustaqilligiga erishish,
m illiy iqtisodiyotni ko‘tarish va aniq m aqsadlam i am alga oshirish
y o 'lin i tutdi.
Iqtisodiyotning asosiy tarm oqlarini rivojlantirish
davlatga m a'n a v iy m adaniyat taqdiriga m a'sullik ni o ‘z zim m asiga
olish va o ‘zini sa n ’at sohasidagi o ‘zgarishlarning bosh hom iysi
sifatida e ’lon qilish im koniyatini berdi.
M illiy m ustaqillik g ‘oyasida m ujassam lashgan xalqim iz tarixiy
m erosini o b ’ektiv anglash va baholash, m illiy m adaniyat va
sa n ’atning istiqboldagi rivojini belgilash kabi om illar ham san ’at
taraqqiyotidagi muhim asos boMdi. M ustaqillikning dastlabki
kunlaridan CTzbekistonning m adaniy siyosati m adaniyat sohasini
tiklash va takom illashtirish, tarixiy, axloqiy-diniy va m adaniy
qadriyatlarni o 'rg an ish va targMb qilishga qaratildi. X alqim izning
asosiy dini — islom ning m a ’naviyat sohasidagi o ‘m ig a haqqoniy
baho berildi, m asjidlar va m adrasalar qurildi, m usulm onlarim izning
m uqaddas haj safariga borishi uchun barcha sharoit yaratildi.
Sohibqiron A m ir T em ur faoliyati yangicha ijtim oiy-tarixiy nuqtai
nazardan talqin etildi. Bu kabi ijtim oiy-tarixiy om illar m adaniy
siyosatning rivojlanish tam oyillarini belgilab berdi. Iqtisodiy andoza
va
m afkuraviy
y o ‘nalishlarning
o ‘zgarishi
sa n ’atda
jid d iy
yangilanishlarni am alga oshirish im konini berdi. Buni falsafasi k o ‘z
oldim izda o ‘zgargan m illiy rangtasvir rivojida k o ‘rish m um kin.
B adiiy ijod erkinligiga erishildi va ijodga boMgan davlat nazorati rad
etildi. SHu bilan birga, bozor iqtisodiyotiga o 'tish n in g qiyin
sharoitida davlat m adaniyat va sa n ’atni iqtisodiy ta ’m inlashni o ‘z
zim m asiga oldi.
1990-yillarning ikkinchi yarm ida badiiy m adaniyatning turli
sohalarida m oddiy-texnik bazani m ustahkam lashga, sa n ’atning
tashkiliy va ijodiy tarkibini takom illashtirishga qaratilgan ijtim oiy
islohotlar am alga oshirildi. Tasviriy san ’at sohasida 0 ‘zbekiston
Badiiy A kadem iyasini tashkil etish haqida qaror qabul qilindi. Yangi
tashkilotning bosh vazifasi tasviriy va am aliy sa n ’atning yangi
tarixiy sharoitda rivojlanishiga k o ‘m aklashish, 0 ‘zbekiston m illiy
sa n ’atining m ustaqil badiiy hodisa sifatida xalqaro m adaniyat
m aydoniga chiqishiga sharoit yaratish kabiiardan iborat b o ‘ldi.
R assom ning ijtim oiy m aqom ini, yangi ja m iy a t v a m a’naviy
m adaniyatni shakllantirishda uning o ‘m ini oshirish, shuningdek,
ijodkorlarning m oddiy ahvolini yanada yaxshilash kabilar Badiiy
A kadem iya yaratish haqidagi m asalani k o ‘rib chiqishda etakchi omil
b o id i. M ustaqil davlat yurtim iz uchun o g ‘ir boMgan bozor
iqtisodiga o ‘tish davrida badiiy m adaniyat taqdiriga m as’ullikni o ‘z
ustiga oldi.
B adiiy A kadem iya, uning tarkibi va ustavi loyihasini yaratish
c h o g 'id a bunday tashkilotlarning zam onaviy va tarixiy taraqqiyotiga
oid jah o n tajribasi o ‘rganilib, hisobga olindi. B adiiy kuchlarni
birlashtira oladigan va sa n ’atda badiiy ta ’lim, k o ‘rgazm a - ijod
faoliyati, shuningdek, ilm iy-tanqid va targ ‘ib ishlaridan iborat uch
asosiy om il rivojiga turtki beradigan kuchli d avlat tarkibini yaratish
eng m aqbul yoM deb topildi. 1997 yil 13 yanvarda 0 ‘zbekiston
R espublikasi Prezidenti I.K arim ovning Farm oniga k o ‘ra tashkil
etilgan 0 ‘zbekiston Badiiy A kadem iyasi zam on talablariga jav o b
beradigan ana shunday tuzilm a b o ‘lib qoldi. T asviriy va am aliy
san ’atda sezilarli o ‘zgarishlar ro ‘y berdi. A gar bozor bilan
cham barchas bogMiq boMgan a n ’anaviy am aliy sa n ’at taraqqiyoti
hukum atning tashkiliy-iqtisodiy tadbirlariga bogMiq boMsa (xorijga
chiqarishda boj toMashdan ozod qilish, xalq ustasining ijtim oiy
m aqom ini m ustahkam lash, xalq hunarm andlarining yangi tashkiliy
tarkibi va uyushm alarini shakllantirish kabilar), tasviriy sa n ’atda esa
ijtim oiy o ‘zgarishlar jaray o n in i o ‘ziga xos tarzda aks ettiruvchi
uslubiy va xususiy ijtim oiy izlanishlar m uhim roqdir.
0 ‘zbekistonda XX asr davom ida etuk professional badiiy
m aktab shakllandi. Am m o ustalarning ijodiy im koniyatlari o ‘n yillar
davom ida m afkuraviy nazoratning kuchli ta ’siri ostida qoldi.
U larning ijodiy erkinligi cheklab q o ‘yildi. 1990-yillar boshida
rassom lam ing ijodiy erkinligi va shaxsiy im koniyatlarini yuksak
darajada nam oyon qilishga intilishi san’at qiyofasini o ‘zgartirib
yubordi. 1990-yillarda o ‘z falsafasiga k o ‘ra o ‘ziga xos boMgan
rangtasvir san 'ati avvalgi akadeniik y o ’nalishlar bilan bem alol
bellasha oldigan darajaga erishdi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
