O zbekiston badiiy akadem iyasi

Egar. Naqshu-nigor. XIX asr. Buxoro.
88

---

M ayda y o g ‘och buyum lar naqshlari o ‘ta barqarorligi va 
un'anaviyligi bilan ajralib turadi. M e’m oriy naqshlardan farqli 
o'laroq, m ayda buyum lar naqshu-nigorlaridagi bezaklar ham m ayda 
bo'ladi. 
N aqqoshlar 
n aqshu -nig or 
sirtini 
shu 
qadar 
zich 
l>o‘yashadiki, tagzam in deyarli k o ‘rinm ay qoladi. B archa yirik 
naqqoshlar m ayda buyum lar naqshu-nigori bilan sh u g ‘ullanganlar. 
N aqshu-nigor chizish jara y o n i q o g ‘ozda qalam tasv ir (tarx)ni ishlab 
chiqishdan boshlanadi. Keyin uning konturlari trafaret yordam ida 
ko‘m ir kukuni 
bilan 
m e’m oriy qism ga yoki 
buyum
sirtiga 
o'tkaziladi. XX asrda bu texnologiya ham yangilik qurboni bo"lib 
ketdi - qalam tasvirni qora q o g ‘oz yordam ida k o ‘chirib olinadigan 
b o ‘ldi. Q alam tasvir qalin, tiniq, q o g 'o z d a yoki kalkada k o ‘chiriladi. 
XIX asr oxiri XX asr boshida m ahalliy jay d ari q o g ‘oz yoki toza 
paxta tolasidan qilingan objuvoz q o g ‘ozdan foydalanishgan, XX 
asrda uning o ‘rnini kalka egallagan. 1920-yildan 1980-yillargacha 
b o ig a n davrda eski shaharlarni qayta tiklash va qurish m unosabati 
bilan 0 ‘zbekistonda m e’m oriy naqshu-nigorlar qoMlash ko'lam i 
kengaydi. Bu davrda, ayniqsa, kek sa avlod a n ’anaviy naqsh- 
gullardan foydalanishda davom etm oqda. Bu, ayniqsa, y o g ‘och 
m e’m orchiligi 
bezagida yaqqol 
k o ‘rinadi. 
A vvalgidek, 
Xiva, 
Buxoro, 
Sam arqand, Q o 'q o n , 
M arg ‘ilon, 
F arg 'o n a, 
Andijon, 
N am angan, C hust, Quva, O ltiariq, Rishton, T oshkent va boshqa 
shaharlar naqshu-nigorning asosiy m arkazlari b o ‘lib kelm oqda. 
1990-yillardan 
y o g ‘och 
naqshu-nigorlari 
o ‘zbek 
xalq 
am aliy 
sa n ’atining etakchi turlaridan biriga aylandi.