O zbekiston badiiy akadem iyasi

qo'chqor shoxi
yoki

---

qo ‘chqorak, tuya b o 'yin
, 
it izi
yok i 
it tovon, kaklik to
‘
shi
,
A rabi sholchasi. 1970-yil. Q ashqadaryo.
Patsiz gilam larda faqat oq enli gilam da o ‘sim liksim on bezak 
foydalaniladi. 
Oq 
enli 
gilam lar 
bezagining 
o ‘ziga 
xosligi 
“k o ‘chm anch ilik” va “shahar” gilam lari unsurlarining q o ‘shilib 
ketganligi biian belgilanadi. B irinchidan, ularda qadim gi qabilaviy 
zo o m o rf va astral ram zlar m avjud. Ikkinchidan, 
oq enli
gilam lar 
bezagida “shahar” san ’atiga xos gulli palm ettalar aks etgan. Bu 
k o ‘proq XX asr o 'rtasidan to ‘qila boshlangan oq enli gilam iga 
tegishli. C hunki, ko'chm anchi v a o ‘troq aholining uzoq davrlar 
yonm a-yon 
hayot 
kechirishi 
natijasida, 
oq 
enli 
gilam lar 
kom pozitsiyasida o ‘troq va ko 'ch m an ch i xalqlar s a n ’ati uchun xos 
naqshlar uyg'u n lash u v i yuzaga kelgan. Ayni xildagi gilam lar va 
ayrim kashtalam ing ilgarigi nam unlarida esa asosan c h o ‘l va to g ‘ 
tepaliklarida 
uchraydigan 
gullar, 
lolalar, 
tikanli 
va 
boshqa 
o ‘sim liklarning sodda tasviri uchraydi. Bundan ayon boMadiki, 
oq
enlida
ilgari 
ham 
“shahar” 
sa n ’atiga 
bog ‘liq 
boMmagan 
o ‘sim liksim on tasvirlardan foydalanilgan.

---

XIX 
asr oxirida gilam d o ‘zlik ham jid d iy o 'z g arish lar sodir 
bo'ldi. Evropada O 'rta O siyo gilam lariga talabning kuchayishi va 
savdo raqobati gilam ishlab chiqarishning kengayishiga, ularni 
tayyorlash jarayonida pala-partishliklar avjlanishga olib keldi. Ijodiy 
yondashuv o 'm in i nusxa k o 'c h irish egalladi. Bezak kom pozitsiyasi 
quruq, sayoz chiqa boshladi, uslublar jo 'n la sh tirild i va notekis 
qirqish tufayli bezaklar d ag 'allash d i. K alava ipi y o 'g 'o n la sh ib , 
iplarga q o 'l uchida ishlov berildi. G ilam lar rang gam m asining 
o 'zg arish ig a anilin b o 'y o q lar jid d iy salbiy ta ’sir k o 'rsatd i. Avvalgi, 
rang m ayinligi va teranligi y o 'q o ld i.
K ashtachilik 
O 'zbekiston 
jan u b iy
hududlaridagi 
yarim
k o'chm anchi etnik guruhlar (q o 'n g 'iro tla r) m aishiy m adaniyatining 
o 'z ig a xos m uhim turlaridan biridir. U larda devoriy panno yoki 
so 'z a n a singari yirik kashta turlari tarqalm agan b o 'lsa-d a, kashtadan 
erkaklar va ayollar kiyim larini, o 'to v ichini, shuningdek, kichikroq 
m aishiy buyum larni bezashda foydalanilgan. K ashtalar turlari ju d a 
xilm a-xil b o 'lib , har birining o 'z vazifasi va nom i bor. K o'zgu -o yn a 
va boshqa m ayda-chuydalar solinadigan kvadrat yoki to 'rtb urchak
shakldagi