O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1  Роттердамский  Э.  Похвала  глупости.  Библиотека  всемирной  литературы. 

Т.ЗЗ.  М .,  1971,  2 0 0 - 2 0 1-^етлар.

2  O'sha  yerda,  176-bet.

108

---

cheklangan,  xolos.  Shu  boisdan  inson  xulq-atvori  ko‘p  jihatdan 

hissiylikka,  ayniqsa,  huzur-halovatga  borib  taqaladi.  Huzur-halo- 

vatga  erishgan  kishilar  o‘zlarini  baxtiyor  deb  hisoblaydilar. 

Ajablanarli  joyi  shundaki,  bunday  kishilarni  asl,  haqqoniy  hu- 

zur-halovat  qiziqtirmaydi.  Ular  uchun  biror  narsani  huzur- 

halovat  deb  hisoblanganining,  biror  narsani  huzur-halovat  deb 

e’lon  qilinishining  o‘zi  kifoya.  Xullas,  insonning  baxti  narsaga 

emas,  narsa  haqidagi  o‘z  mulohazasiga  bog‘liq.  Detnak,  baxtni 

ko‘pchilik  o‘ylagandek,  bilimdan,  adashmaslikdan  emas,  bilim- 

sizlikdan,  adashishdan  izlamoq  darkor.  Hayotning  irratsional 

mohiyati  ham  ana  shu  yerda  yaqqol  namoyon  bo‘ladi.  Kishilar 

aslida  baxtli-saodatli  bo‘lish-bo‘lmasliklaridan  qat’i  nazar,  o‘zlarini 

baxtli,  saodatli  deb,  o ‘zlarini  aldab,  ahmoqchilik  qilib  yashay- 

dilar.  Hayot  irratsionalistik  mohiyatga  ega  ekan,  uni  aql  yorda- 

mida  ilg‘ab,  bilib  boimaydi,  uning  xususida  mutlaq  haqiqatni 

aniqlash  amri  mahol.  Shunday  ekan,  mutlaq  haqiqatni  da’vo 

etayotgan  kishilarni  va  ulaming  ta’limotlarini  kim  va  nima  deb 

atamoq  darkor?

Xullas,  Erazm  Rotterdamskiy  XVI—XVII  asr  Yevropa  mu- 

tafakkirlarining  dunyoqarashlariga  katta  ta’sir  o‘tkazdi.  U  o‘zining 

havas  qilsa  arzigulik  ijodiy  faoliyati  bilan  xristian  e’tiqodining 

turli  be’maniliklardan  ozod  qilinishi,  uning  negizida  insonpar­

varlik  g‘oyalarining  yanada  rivojlanishi,  ijtimoiy  adolat  va  tenglik 

g‘oyalarining  sistemalashtirilishi  uchun  shart-sharoit  yaratib  ketdi.

Erazm  Rotterdamskiy  asos  solgan  xristiancha  gumanizm  ha- 

rakatini  har  tomonlama  rivojlantirishda,  buyuk  ingliz  gumanisti, 

davlat  arbobi  va  yozuvchisi  Tomos  Morning  xizmatlari  beqiyos 

edi1.  Tomos  Morning  falsafiy-axloqiy  qarashlari  xristiancha  gu- 

manistik  axloqiy  idealning,  inson  qadr-qimmati  va  uning  erkin- 

ligi  haqidagi  ta’limotning  yorqin  ifodasi  edi.

Mutafakkirning  inson  to‘g‘risidagi  qarashlari,  uning  «Dav-