O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

asarni  meros  qilib  qoldirdi.

258

---

kabi  asarlarida  bayon  etilgan.  Uning  fikriga  muvofiq,  insonni 

Xudo  yaratgan.  Insonning  yaratilish  jarayonini  tushuntirishda 

Jomiy  neoplatonizm  (yangi  platonizm)  pozitsiyasida  turadi. 

Boshqacha  aytganimizda,  Platonning  emanatsiya  nazariyasini 

qo ‘ llab-quwatlaydi.

Jomiy 

0

‘zining  «Lavoyiq»  («Lavhalar»)  va  «Sharqi  Ruboi- 

yot»  asarlarida  olamdagi  barcha  narsalar  (jumladan,  inson  ham) 

bosqichma-bosqich  Xudodan  emanatsiya  yo‘li  bilan  kelib  chiqqan- 

ligi  to‘g‘risidagi  qarashlarini  bayon  etgan.  Xususan,  olamning 

Xudodan  kelib  chiqqan  besh  asosiy  bosqichini  aniqlab  beradi. 

Emanatsiyaning  beshinchi  bosqichida  awalgi  bosqichlar  birla- 

shib,  ya’ni  ruh  bilan  moddiylik  qo'shilib,  bir-biriga  singib  ketib, 

yagona  borliqni  tashkil  etadi.

Abdurahmon  Jomiy  o‘zining  «Bahoriston»  asarida1  Sa’diy 

Sheroziyning  inson  to‘g‘risidagi  qarashlarini  davom  ettirib,  in­

sonning  insoniyligini  ifodalovchi  mezonlar  tizimini  yaratishga 

urinib  ko‘radi.  Uning  fikricha,  ana  shunday  mezonlardan  biri 

saxovatdir.  Xurosonlik  mutafakkiming  ta’kidlashicha,  saxovat,  eng 

awalo,  saxiylikda,  qo'li  ochiqlikda  yaqqol  namoyon  bo'ladi. 

Saxovat  qandaydir  bir  shart,  talab,  shuhrat  orttirish  yoki  obro‘- 

e’tibor  izidan  quvish  evaziga  bo‘lmasligi  zarur.  Bunday  saxovat, 

turgan  gapki,  saxovat  emas,  balki  savdogarlik  bo‘ladi.