O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


  «So‘fiy»  so ‘zining  kelib  chiqishi  haqida  turli  qarashlar  mavjud.  Xususan



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet216/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A

1  «So‘fiy»  so ‘zining  kelib  chiqishi  haqida  turli  qarashlar  mavjud.  Xususan, 

Abu  Rayhon  Beruniy  o ‘zining  «Osorul  Boqiya...»  asarida  tasaw uf  yunoncha  «suf», 

ya’ni  faylasuf  so ‘zining  oxirgi  qismidan  yasalgan  deb  tushuntiradi.

2  Бертелъс  Е.Э.  Суфизм  ва  суфийская  литература.  Москва,  1965,  54-bet.

3  Qarang:  Bo'ronov  Q.B.  T asaw uf  falsafasi  xususida.  Toshkent,  2000,  14-bet.

214


T asaw uf  falsafasi  shakllanishida  nafaqat  Qur’oni  Karim, 

Hadisi  Sharif,  balki  Yaqin  va  0 ‘rta  Sharq  mamlakatlarida 

keng  yoyilgan  zardushtiylik,  buddizm,  Yevropaning  ko‘pgina 

mamlakatlarida  tarqalgan  neoplatonizm  (asoschisi  yunon  fay- 

lasufi  Plotin),  iudaizm  va  xristianlik  g‘oyalarining  ta ’siri  se- 

zilarli  bo‘ldi.

Tasawufning  shakllanishida  qadimgi  Xuroson  va  Movaroun- 

nahrda  X  asrda  vujudga  kelgan  javonmardlik  harakati  axloqiy 

qoidalarining  ta’siri  ham  katta  bo‘ldi.  Javonmardlik  (futuwat) 

insondagi  mardlik  va  himmat,  mehr-u  shafqatni  ulug‘lar  (futu- 

watdagi  fotiy  ham  shu  ma’noni  anglatadi)  edi.  Shuning  uchun 

ham  Olloh  ishqida  dunyo  lazzatlaridan  yuz  o‘girgan,  o'zini 

ruhiy-ma’naviy  kamolot  yo'liga  baxshida  etgan  darvish-qalandar 

bilan  birodarlik  futuwatning  asosiy  maqsadi  edi1.

Tasawufni  shakllantirishda  va  uni  har  tomonlama  rivojlan- 

tirishda  o‘rta  asr  allomalari  Abusayid  Abulxayr  (967— 1049-yil- 

lar),  Abdulloh  Ansoriy  (106—1089-yillar),  Ahmad  Jom  (vafoti 

1141-yil),  Yah’yo  Suhravardiy  (1155—1199-yillar),  Yusuf  Ha- 

madoniy  (1048—1140-yillar),  Abduholiq  G ‘ijduvoniy  (1103— 1179- 

yillar),  Ahmad  Yassaviy  (vafoti  1166-yil),  Najmiddin  Kubro 

(1145—1221-yillar),  Aziziddin  Nasafiy  (XIII  asr  boshlarida 

yashagan),  Bahouddin  Naqshband  (1318—1389-yillar),  Xoja 

Ahror  (1404—1490-yillar),  Abdurahmon  Jomiy  (1414—1492-yil- 

lar),  Xusayn  Voiz  Koshifiy  (1440\50—1505-yillar),  Alisher 

Navoiy  (1441 — 1501 -yillar)  kabilarning  xizmatlari  beqiyos  bo‘ldi.

Tasawuf  nazariyasining  qaror  topishida  Sharqning  buyuk  al- 

lomasi  Muhyiddin  Arabiy  asos  solgan  «vahdati  vujud»  ta’limoti 

hal  qiluvchi  ahamiyatga  ega  bo'ldi2.

Musulmon  falsafasida  «Shayxul  akbar»  yoxud  «Ibn  Aflotun» 

nomi  bilan  mashhur  bo‘lgan  Muhyiddin  Abu  Abdulloh  ibn  al- 

Arabiy  (1164— 1240-y.)  mutakallimlik  g‘oyalarini  har  tomonla­

ma  o‘rganish  uchun  taniqli  ilohiyot  olimlari  Abu  Said  Xarroz, 

Hakim  Termiziy,  Muhosibiy,  Mansur  Halloj,  Abu  Hamid 

G ‘azzoliy,  Abu  Is’hoq  Isfaroniy  asarlari  bilan  tanishdi.  Zamona- 

sining  mashhur  fuzalolari  Ibn  Rushd,  Shahobiddin  Suhravar-


Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish