O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

(a.umbilicalis) 
o‘tadi 
va yo‘ldoshga yo‘naladi.
Bola tug‘ilganidan so‘ng birinchi chinqiriq bilan uning o ‘pkasi 
kengayib, kichik qon aylanish doirasi faoliyat ko ‘rsata boshlaydi.
Boylangan kindik venasi b o ‘shab jigam ing yumaloq boylamiga 
(lig. teres hepatis), 
kindik arteriyasining ko‘p qismi medial kindik 
boylamiga 
(ligg. umbilicales mediates), 
venoz nay venoz boylamiga 
(lig. venosum) 
aylanadi. 
0
‘pka poyasini aorta bilan qo‘shib turuvchi 
arteriya nayining ikki uchida bosim kichik qon aylanish doirasi ishga 
tushganidan keyin tenglashadi va unda qon oqishi to‘xtaydi. Yangi 
tug‘ilgan chaqaloqda nay teshigi torayib bekiladi. Bu jarayon nay 
o ‘rtasidan boshlanib, a w a l o ‘pka poyasi tomoniga keyin esa aortaga 
qarab yuradi. Nay 8 - 1 0 kun davomida butunlay puchayib arteriya 
boylamiga 
(lig. arteriosum) 
aylanadi. Agar arteriya nayi bekilmay 
qolsa, bolada tug‘ma nuqson paydo b o ‘ladi.
0
‘ng va chap boTm achalardagi bosim ning tenglashishi natijasida 
ular o ‘rtasidagi to ‘siqda joylashgan oval teshik ham asta-sekin 
bekiladi. B a’zan bu teshikning bekilishi uzoq vaqt (
6 - 8
oy) davom 
etishi mumkin. Bu teshik bir yilgacha bekilmasa, bola yuragida 
tug‘ma nuqson paydo bo‘ladi.
184

---

Lim fa tizim i
Limfa tizimi 
(systema lymphaticum) 
qon tomirlar tizimining 
asosiy qismidan biri bo ‘lib, u to ‘qima suyuqligini so‘rib limfa hosil 
qilish va uni vena tizimiga olib borish vazifasini bajaradi. U vena 
tizimining yordamchi qismi bo ‘lib, tuzilishi jihatidan unga o ‘xshaydi.
Limfa 
(lympha 
- toza suv) bu rangsiz suyuqlik bo ‘lib, tarkibi 
plazmaga o ‘xshash oqsillaming kolloid eritmalari, hujayra 
elementlari (limfosit, eozinofillar) bilan birga to ‘qimada modda 
almashinuvida hosil bo‘lgan har xil yot moddalar, mikroorganizmlar, 
o‘lik hujayralardan iborat bo ‘ladi. Limfa tizimi organizmda quyidagi 
vazifalami bajaradi:
1
) to‘qima suyuqligi tarkibi va hajmining doimiyligini ta ’min­
laydi;
2
) to ‘qima suyuqligi, limfoid elementlar va qon o ‘rtasidagi gu- 
moral aloqani ta ’minlaydi;
3) ichakda parchalanib hosil bo ‘lgan oziqa moddalami (yog‘lar) 
ichaklardan venalarga olib boradi;
4) seroz bo ‘shliqlardan suyuqliklaming so‘rilishini;
5) organizmga tushgan mikroorganizmlami zararsizlantirish (hi- 
moya, baryer vazifa);
6
) limfositlami ishlab (limfopoez) qonga chiqarish;
7) immunokompetent hujayralar (T va В limfositlar) va makro- 
faglar ishlab chiqarish. Bu hujayralar organizmning mikroblarga 
va ba’zi moddalarga qarshi faoliyatini kuchaytirib beradi (immun 
faoliyati).
Yuqoridagi vazifalami bajaruvchi limfa tizimi tarkibiga:
1. Limfani o ‘tkazuvchi yo‘llar: limfakapillar tomirlar, limfa 
tomirlari, poyalari va yo ‘llari kiradi.
2. Limfositlar rivojlanadigan joylar:
1) Suyak iligi, ayrisimon bez.
2) Shilliq pardalardagi limfoid hosilalar:
a) yakka-yakka limfa tugunchalari