O ’z b e k is t o n r espu bl 1k a si o L iy va o ’rta m a X su s ta 'lim V a z ir L ic I

M urakkab m u sh oh ada deb 
tarkibida ikki va undan ortiq sodda mushohadalar 
ishtirok 
etgan 
mushohadalarga 
aytiladi. 
M urakkab 
mushohada 
sodda 
mushohadalardan tuziladi. Birdan ortiq mushohadalardan «va», «yoki», «уо», «agar», 
«unda», «fakat» bog’lovchilar yordamida tuzilgan m ushohadalar uch turkumga 
bo’linadi: 
a) b o g ’langan m ushohada; b) ayiruvchi m ushohada; v) shartli
m ushohada.
B o g ’langan m u sh oh ada. 
Birdan ortiq sodda mushohadalardan bog’lovchilar 
vositasida tuzilgan mushohada bog’langan mushohada, deb yuritiladi. Masalan: Kuz 
(S) keldi (R), kunlar (S I) qisqardi (P I), qushlar (S2) issiq joylarga uchib ketmoqdalar 
(P2). Formulasi: S-R, S l-P l, S2 — R2 dir. Bog’langan mushohada mantiqda 
kon’yunksiya deb ataladi. Murakkab mushohadani quyidagicha ifodalash mumkin: 
Kuz keldi (a), kunlar qisqardi (b), qushlar issiq joylarga uchib keta boshladilar (s). 
Kon’yunktsiyaning matematik shakli: алЬлв. Bunda л belgisi bog’lovChini 
ifodalaydi. Masalan: Demokrit (S I), Platon (S2), Aristotel (S3) haqida shu narsani 
aytish mumkinki, ulam ing har biri grek (P I) va faylasufdir (R2). Misolda ko’rsatilgan 
mushohadani 2 xil formula bilan ifodalash mumkin:
1) S I, S2,S3 — R l, R2, R3 yoki алЬлс
Bu murakkab mushohada tarkibida quyidagi soda mushohadalar bor.
a) Demokrit —- fay lasuf:
83

---

b) Demokrit — grek: 
v) Platon — faylasuf: 
g) Platon — grek: 
d) Aristotel — faylasuf: 
j) Aristotel — grek:
M urakkab kon’yunktiv mushohadaning m a’nosi uni tashkil etuvchi sodda 
mushohadalar m a’nosiga bog’liq bo ’ladi. Agar sodda mushohada chin bo’lsa, 
ulam ing bog’lanishidan hosil b o ’lgan murakkab m ushohada ham chin bo’ladi. 
K on’yunktsiya a ’zolaridan birining xatoligi murakkab mushohadaning xatoligini 
keltirib chiqaradi.
b)