O ’z b e k is t o n r espu bl 1k a si o L iy va o ’rta m a X su s ta 'lim V a z ir L ic I

S ezgilar narsa va h odisalarning aloh id a tom on lari, xususiyatlarining inson
ongidagi in ’ikosidir. 
Insonning olam haqidagi barcha bilimlarining birinchi va 
dastlabki manbai - sezgi. Sezgi tufayli inson olam bilan bog’lanadi. Sezgi tashqi 
olamdagi predmet va hodisalar, ulam ing xususiyatlarini bilish imkonini beradi.
Hissiy qabul qilishning ikkinchi shakli idrok bo’lib hisoblanadi. 
O lam dagi
narsa va h odisalarning inson ongida aks etishi natijasida vujudga kelgan
p redm etning yaxlit obrazi - idrok hisoblanadi.
T a s a w u r - hissiy q ab u l qilish n in g o ’ziga xos shakli. U aks etgan
p redm etning ongda iz q old irish i yoki obrazli xotira, deb ham yuritiladi.
T asa w u r insonning olam haqidagi bilimlarining saqlanishi va mustahkamlanishiga 
xizmat qiladi, shu bilan bir qatorda narsa va hodisalarni bilishda muayyan o ’rin 
tutadi. T asa w u r hissiy qabul qilishdan aqliy bilishga o ’tishda muhim bosqich bo’lib 
hisoblanadi. Shunday qilib, sezgi, idrok, ta sa w u r olamni hissiy bilishning asosiy 
shakllaridir. Ular psixologiyaning o ’rganish ob’ekti bo ’lib hisoblanadi.
61

---

Shuni alohida ta’kidlash joizki, sezgi, idrok, tasavvur inson aqliy faoliyati bilan 
chambarchas aloqadorlikda vujudga keladi. Boshqacha qilib aytganda, hissiy tafakkur 
shakllari inson aqli tomonidan boshqariladi va nazorat qilinadi. Buni shunday 
tushunm oq joizki, hissiy bilish insonda sof, aqliy bilishdan ajralgan holda mavjud 
bo’la olmaydi. Hissiy va mantiqiy bilish o ’zaro bir-biri bilan chambarchas bog’liq, 
biri ikkinchisini taqozo etadi. Hissiy bilish mantiqiy bilishga o ’tishning dastlabki 
zaruriy bosqichi, mantiqiy bilish esa, hissiy bilish natijalarining inson m iyasida qayta 
ishlanishi oqibatida vujudga keladi.
T u sh u u eh a