O z b e k is t o n r es p u b L i k a s I o liy


Ijtim oiy  ongni  shakllantiruvchi  m etodlar



Download 4,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet91/158
Sana18.08.2021
Hajmi4,55 Mb.
#151001
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   158
Bog'liq
'pedagogika

Ijtim oiy  ongni  shakllantiruvchi  m etodlar
Bu guruhga o ’quvchilarda ilmiy dunyoqarash, e ’tiqodni, m a ’naviy 
va  siyosiy  g ‘oyalarni  shakllantirish  maqsadida  ularni  ongi,  hislari  va 
irodasiga  ta'sir  ko'rsatish  metodlari  kiradi.
Bu  guruh  metodlarining  mohiyati  shundaki,  ular  orqali  jam iyat 
o ‘quvchilar  ongiga  qanday  talablar  q o ‘yayotgani  yetkaziladi.


Yoshlarning  dunyoqarashlarini  shakllantirish,  hayot  mazmunini 
tushunib  olishlariga  k o ‘maklashish  maqsadida  ijtimoiy  ongni 
shakllantiruvchi  m etodlar  qoMlanadi.
0 ‘quvchilarda  siyosiy  onglilik  va  ijtimoiy  faollik,  y a ’ni  davlatni 
ichki  va  xalqaro  siyosatini  tushunish  va  idrok  qilishni  tarbiyalash 
lozim.
Tushuntirish  bu  ijtimoiy  ongni  shakllantirishda  eng  k o ‘p 
qoMlanadigan  metoddir.  Tushuntirishning  mohiyati  o ‘quvchiga 
q o ‘yilgan  talabni,  voqealarni,  harakatlarning  ijtimoiy,  axloqiy, 
estetik  mazmunini  yoritadi  va  o ‘quvchilarga  dunyoviy  bilimlarni 
egallashda,  ongli  intizomni,  yuksak  madaniyatni  singdirishda,  milliy 
g ‘ururli  qilib  tarbiyalashda  yordam  berishdan  iborat.
Tushuntirishda  o ‘quvchilarga  m am lakatim iz  ^uqarosin in g  o ‘z 
davlatiga nisbatan huqu q larv a burchlar bilan b o g‘langanligi,uyashash 
va  axloq  m e ’yorlariga  ongli  ravishda  rioya  qilishi  haqida  axborot 
beriladi.  Bunda  davlat  bayrogM,  gerbi,  madhiyasi,  konstitutsiyasiga 
sadoqat  ruhida  tarbiyalashning  ahamiyati  beqiyosdir.  Shu  sababli 
o ‘quvchilarga  bayroq, 
madhiya, 
konstitutsiya  haqida  tegishli 
m a ’lumotlar  beriladi.
0 ‘quvchilarga  xalq,  davlat  oldidagi  fuqarolik  burchi,  y a ’ni 
o'zin in g  Vatan  oldidagi  huquq  va  burchlarini  bilish,  ularga  q a t’iy 
amal qilish, qonunchilik,  um umbashariy axloq  m e ’yorlari  buzilishiga 
murosasiz  munosabatda  boMish  tushuniladi.
S u h b a t   v a   h iko y a.  0 ‘quvchi  shaxsini  g ‘oyaviy  va  axloqiy 
shakllantirishda  o ‘qituvchining  jonli  s o ‘zi  eng  ta ’sirli  metod 
hisoblanadi.  Suhbat  uchun  mavzu  tanlashda  uning  m azkur  sinf 
uchun  dolzarbligi,  bolalarda  axloqiy  ishonch  u yg ‘otishning  suhbat 
m azm uniga  boMgan  munosabatlarini  "va  suhbatdan  kutilayotgan 
natijani  hisobga  olish  lozim.
S u h b a t  jonli,  om maviy,  ishonarli  boMishi  katta  ahamiyatga  ega. 
Suhbat  metodi  sifatida  o ‘quvchilarning  hayoti,  fan  va texnika,  etika-


estetika  va  boshqa  sohalardagi  tasavvur  va  tushunchalari  doirasini 
kengaytirishga  yordam  beradi.  Suhbat  samarasini  o ‘quvchilarning 
ijobiy  yoki  salbiy javoblariga  qarab  bilish  mumkin.
Suhbat  turli  mavzularda  uyushtirilishi  mumkin:  etik  mavzular 
(kishilarning  jam iyatdagi  axloq  mezonlari,  o ‘zini  tutish  qoidalari), 
estetik  m avzularda  (tabiat  g o ‘zalligi,  shaxslararo  munosabatlar, 
inson  g o ‘zalligi),  siyosiy  mavzularda  (davlatning  ichki  va  tashqi 
siyosati, dunyo voqealari),  ta ’lim  va bilishga oid  m avzularda (koinot, 
hayvonot  dunyosi).
Suhbat davomida o ‘quvchilarda dilidagini ayta olish k o ‘nikmasini 
shakllantirish,  ularning fikrlarini  tinglash,  suhbatda faol  qatnashishga 
erishish,  y a ’ni  o ‘quvchilarni  fikrlashga  majbur  qiluvchi  savollar 
berish,  mavzu  b o ‘yicha  o ‘z  bilimlarini  tahlil  qilishga,  tortishishga 
va  haqiqatni  anglashga  erishishlari ju d a   muhimdir.
H ik o y a .  0 ‘quvchilar  odatda  hayotdan  va  badiiy  adabiyotdan 
olingan  aniq  misollarga  boy  boMgan  hikoyalarni  qiziqib  tinglaydilar. 
Ularga  axloq  mezonlari,  tarix  qoidalari,  Vatanimizning  tabiiy 
boyliklari,  ajoyib  mehnatkash  kishi lari,  tarix,  adabiyot,  san’at haqida 
hikoya  qilib  berish  mumkin.  Badiiy  adabiyot,  radio,  televideniya, 
gazeta  va  jurnallardagi  maqolalar  ham  qimmatli  m anba  boMadi. 
Suhbat  ham,  hikoya  ham  o ‘quvchilarning  yoshiga  mos  mavzularda, 
ular  tushunadigan  s o ‘zlar  orqali  o ‘tkazilishi  kerak.  Eng  yaxshisi, 
suhbat  va  hikoya  mavzusini  o ‘quvchilarning  o ‘zlari  tanlasin, 
bunda  suhbatning  zavqliligi  t a ’minlanadi,  o ‘quvchilar  mavzuga 
befarq  qaramaydilar.  0 ‘qituvchi  suhbat  mavzusini  oldindan  e ’lon 
qilib,  mehnatsevarlik  yoki  rostgo‘ylik,  halollik  mavzularida  suhbat 
o ‘tkazish  uchun  mavzuga  oid  maqolalar,  matallar  va  maqolalar 
t o ‘plashni  topshiradi,  bunda  o ‘quvchilarning  o ‘tkaziladigan  tadbirda 
faolliklari  yanada  ortadi.
N a m u n a .  0 ‘quvchilar  o ‘z  atrofidagi  kishilarda  yaxshi  axloqiy 
sifatlarni  ko‘rishlari,  o ‘qituvchilari,  ota-onalari,  oilaning  katta yoshli


a ’zolari  va boshqalam ing  fe ’I-atvor. yurish-turishida bolalarga yetarli 
darajada  namuna  ko'rsatishlari  nihoyatda  muhimdir.
O'qituvchining  shaxsan  o ’zi  namuna  b o ‘lishi,  ayniqsa,  katta 
ta ’sir  ko'rsatadi.  Ular  o ‘qituvchining  darsda  va  hayotda  o ‘zini 
qanday  tutishini,  atrofdagi  kishilar  bilan  qanday  m uomala  qilishini. 
o ‘z  vazifalarini  qanday  bajarishini  kuzatib  yuradilar.
0 ‘quvchilar  yaqin  kishilarining  xulq-atvoriga  taqlid  qiladilar. 
Xulq-atvor bolalarda  ijobiy  fazilatning,  b a 'z an  esa  salbiy  sifatlarning 
ham  tarkib  topishiga  olib  keladi.  Shuning  uchun  o ‘qituvchi  va  ota- 
onalar  har  qanday  holatda  ham  o ‘zlarini  munosib  tuta  bilishlari 
kerak.  Kattalarning  s o ‘zi  bilan  yurish-turish  va  xatti-harakatlarida 
tafovut  b o ‘lmasligi  kerak.  Katta  yoshdagi  kishilarning,  o ‘qituvchi  va 
tarbiyachilarning  bolalarga  yaqin  b o iis h lari,  ularni  o ‘zlariga  moyil 
qila  bilishlari,  ular bilan  yaqin  aloqaga  kerisha olishlari  ham  ularning 
o 'm a k   boMishdagi  kuchini  oshirishga  yordam  beradi.
Respublikamizdagi  ilg'or  kishilarning  hayoti  va  faoliyatidan 
olingan  yorqin  m a'lum otlar,  adabiy  asarlardagi,  kinofilmlardagi  va 
spektakllardagi  qahram onlar  xatti-harakatidagi  yaxshi  namunalar 
bolalarning  ongiga  kuchli  ta ’sir  qiladi.
Maktablarda  ishlab  chiqarish 
ilg' orlari 
bilan  uchrashuvlar 
o ‘tkaziladi.  0 ‘quvchilar  o 'z   otalari  va  onalarining  ishlab  chiqa- 
rishdagi  muvaffaqiyatlari  bilan  faxrlanadilar,  ularga  taqlid  qilishga 
intiladilar.
Ota-bobolarimiz  o ‘z  farzandlarini  ham m a  yaxshilardan,  dono- 
lardan,  ulu g‘  kishilardan  ibrat olishga d a ’vat qilib kelganlar.  Masalan, 
«Qush  uyasida  k o ‘rganini  qiladi».  Juda  oddiy  ibora  ostida  qancha 
fikrlar jamlanganligini  hamisha  ham  faxmiga boravermaymiz.  Maqol 
zamirida,  uyingda  tartibli  boM.  aks  holda  bolang  ko 'c h a d a   tartibsiz 
boMadi.  Bola  oldida  birovlarning  g ‘iybatini  qilma,  bolang  g ‘iybatchi 
bo'ladi,  degan  m a ’no  yotadi.


B u n g a   o ‘x s h a s h   f i k r l a r n i   y a n a   k o ' p l a b   k e l t i r i s h   m u m k i n .

Download 4,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   158




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish