|
P E D A G O G IK A F A N IN IN G M E T O D O L O G IY A S I
P e d a g o g ik a fani m ustaqil 0 ‘zbek iston R e s p u b lik a s id a amal
qilad ig an u zluk siz t a ’lim -tarbiya tiz im in in g nazariy asoslari,
q o n u n iy at v a p rinsiplari, o ‘ziga xos y o ‘nalishlari t a ’lim -tarbiya
ja r a y o n in in g shakllanishi, tarixiy taraq qiyot bosq ichlarini o ‘rga-
tuvchi fandir. P e d a g o g ik a fani 0 ‘zbek iston R e sp u b lik a sid a
ifmning u stu v o r sohasi sifatida e ’t ir o f etiladi. S huning uchun
ham , p e d a g o g ik a fanining m eto d olo g iyasi sifatida ja h o n va
sharq p e d a g o g ik tafak ku ri durdo nalarini m u ja ssam la sh tirg a n
m anb alar, t a s a w u f t a ’limoti n a m o y o n d a la rin in g badiiy va ilmiy
^ s a r l a r i , s h a rq o n a t a ’lim -tarbiya vositalari h a m d a m etodlarini
o ‘z ichiga olgan m anb alar, milliy istiqlol g ‘oyasi, 0 ‘zbekiston
R e sp u b lik a sin in g K onstitu tsiy asi, 0 ‘zbek isto n R espublikasinin g
« T a ’lim t o ' g ‘risda»gi qonuni h a m d a « K adrlar tayyorlash milliy
dasturi», « 2 0 0 4 - 2 0 0 9 -y illa rd a m aktab t a ’limini rivojlantirish
Davlat u m u m m illiy dasturi», dialektik bilish nazariyasi va tabiiy
ilmiy m ajm u y i e ’t i r o f etiladi.
Yuqorida keltirilgan pedagogika fanining metodologiyasini
pedagogik amaliyotga tatbiq etishda jahon pedagogik tajribasida
tan olingan va samarali natijalar berayotgan nazariy qarashlar,
ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalanish nazarda tutiladi.
Ular shaxsning t a ’lim faoliyatini liberallashtirish y o ‘llari, ta ’lim
mazmunini tanlash va t a ’lim-tarbiya jarayonini amalga oshirish
prinsiplari, politexnik va kasb ta ’limi nazariyasi, ta ’limni ijtimoiy
foydali mehnat bilan u y g ‘unlashtirish konsepsiyasi, ta ’lim-tarbiya
jarayonining fiziologik qonuniyatlariga asoslanib tashkil etilishida
namoyon b o ‘ladi.
Pedagogika fa n in in g obyekti asosan maktab o ‘quvchilaridir,
predmeti esa o'quvchilarga berilayotgan ta ’lim-tarbiya nazariyasi
va amaliyotidir.
Pedagogika t a ’lim-tarbiya maqsadini jam iyat talablariga va
o ‘quvchilarning yosh xususiyatlariga qarab mazmunan o ‘rganib
borishni taqozo etadi, tarbiyaning tarkibiy qismlarini va ular
o ‘rtasidagi b o g‘lanishlarni ochib beradi. Shu asnoda ta ’lim va tarbiya
sohasidagi tajribalarni umumlashtiradi, tarbiyaning kelgusidagi
rivojlanish istiqbollarini, yoMlarini ko ‘rsatib beradi.
Pedagogika faniga tavsif berilganda « ta ’lim», «tarbiya» hamda
« m a ’lumot» degan s o ‘zlarni ishlatdik. Bu s o ;zlar o ‘zaro b og‘langan
tarzda, bir-birini toMdiradi. Ularni pedagogikaning asosiy kategoriya-
tushunchalari deb nomlaymiz.
Bulardan tashqari « o ‘quvchi»,
« o ‘qituvchi», «metod», «intizom», «jamoa», «irsiyat», «muhit»,
«direktor» kabi tushuncha-nomlar mavjudki, bu haqida mavzular
yuzasidan fikr yuritilganda alohida t o ‘xtab o ‘tamiz.
T a rb iy a tarixini o ‘r g an a r ek a n m iz, u j u d a qa d im iy j a r a y o n
e k anligini
insoniyat butun
hayoti
d a v o m id a tarb iy a
bilan
s h u g ‘u lla nga nligiga ishonch hosil qilam iz. T a rb iy a ja r a y o n id a
a jd o d la rim iz tarb iyav iy t a ’sirning samarali y o ‘l, m etodlari va
m an balarin i qidirib h a y o tg a tad b iq qila boshlaganlar, bunin g
n atijasid a tarbiy a haqidagi g ‘oyalar, naz ariy a va tav siy a la r
p a y d o
b o ‘la
boshlag an .
B ular
o ‘z
nav b a tid a
p e d a g o g ik a
fan in ing p ay d o b o ‘lishiga sabab b o ‘ldi. Jahon m utafakkirlari
o ‘zlarining p e d a g o g ik g ‘oyalari bilan fanning rivo jla n ishiga hissa
q o ‘shdilar. Bu ja r a y o n d a o ‘zbek m utafak k irla rin in g xizm atlari
beqiyosdir. T a rb iy a h aqidagi g ‘o y a la r eram izdan avvalgi VI
asrd a sha kllanganligi h a q ida m a ’lum otlar m avjud. Keyingi
d a v rla rd a p e d a g o g ik g ‘o y a la rn in g sh a klla nish ida zardu sh tiy lik
t a ’limoti, un in g m u q a d d a s kitobi « A v e s to » d a qim m atli fikrlar
talq in etilgan. T a rb iy a haqidagi g ‘oyalarni s ha klla nish ida islom
t a ’lim otin in g aham iy atin i alo h id a t a ’kidlash jo iz . Q u r ’oni K arim
va hadisi-sha rifla rd a m u su lm o n ahlin ing d u nyoqarash i, falsafasi,
m a ’naviyati, axloqi, e ’tiqodini har to m o n la m a shakllantirish
yoMlari bayon qilingan.
Tarb iy a haqidagi g ‘oyalarning rivojlanishida Imom Buxoriy,
A t-Term iziy, A bu N a s r Forobiy, Ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy,
Y u s u f Xos Hojib, A h m a d Yassaviy, N aqshb andiy, Alisher
N av oiy, Behbudiy, Abdulla A vloniy va boshqalarning xizmatlari
beqiyosdir.
Prezidentimiz t a ’kidlaganlaridek: «Fuqarolar endi ijtimoiy-
iqtisodiy jarayonlam ing ishtirokchisi, bajaruvchisi emas, balki
bunyodkori va tashkilotchisidir». Bunday yangicha yondashishlar
pedagogika fanining obyekti va predmetini kengaytirdi. Endilikda
pedagogika fanining obyekti faqat ta ’lim-tarbiya jarayonining
nazariy, metodologik amaliy t a ’minlovchisigina emas, balki komil
10
inson shakllanishi, rivojlanishini t a ’minlaydigan keng sohalarni o ‘z
ichiga oladi. Shuning uchun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturida»gi
milliy modelida shaxsga kadrlar tayyorlash tizimining bosh obyekti
va subyekti sifatida qaraladi. Bundan tashqari pedagogika fani
oldiga yangicha fikrlaydigan, yangicha tafakkur, milliy mafkuraga
ega komil insonni shakllantirish vazifalari q o ‘yildi.
''Pedagogika fanining metodologiyasida, mazmunida, tarbiya
nazariyasida, ta ’limning tashkiliy shakllarida, komillik darajasi,
sifatlarini aniqlashda katta islohiy o ‘zgarishlar amalga oshdi. Bu
o ‘zgarishlar yangi pedagogik texnologiyalarda o ‘z aksini topishi
lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
