O z b e k is t o n r es p u b L i k a s I o liy

partalar va  polni  qanday  qilib  artish  haqida  gapirib,  k o ‘rsatib  beradi.

---

0 ‘qituvchining  s o ‘zi  bu  yerda  uslub  b o ‘lib  hisoblanadi.  Metod  va 
uslub  o ‘zaro  b o g‘liq  va  pedagogik  jarayon  mohiyatiga  k o ‘ra  bir- 
birini  u y g‘un  tarzda  to ‘ldirib  turishi  mumkin.
0 ‘quvchilarning  ja m o a   va  individual  faoliyatlarini  maqsadga 
muvofiq  tashkil  qilish  uchun  tarbiya  shakllaridan  foydalaniladi. 
Masalan,  sinf  majlisi,  y ig ‘ilishi,  ertalabki  saflanish,  klub  ishlari  va 
boshqalar.
Tarbiya  vositalari  biron-bir  tarbiyaviy  masalani  maqsadga 
muvofiq  tarzda  hal  qilish  uchun  q o ‘llanadi.  Yana  o ‘quvchilar  jalb 
qilingan  faoliyat  turlari  ham  tarbiya  vositasi  b o ‘lishi  mumkin. 
Kinofilmlar,  sa n ’at  asarlari,  o ‘qituvchining  jonli  s o ‘zi,  bolalar 
o ‘yini,  mehnat,  sport,  badiiy  havaskorlik,  ijtimoiy va boshqa  faoliyat 
turlari  tarbiya  vositalari  hisoblanadi.  Tarbiya  vositalari  tarbiyaviy 
maqsadlarni  amalga oshirish uchun  o ‘qituvchi-tarbiyachining tarbiya 
tizimiga  kiritilishi  lozim.  Masalan,  maktab  kutubxonasi  tarbiya 
vositasi  b o ‘lishi  uchun  o ‘qituvchi  va kutubxonachi  yozuvchilar bilan 
uchrashuv,  o ‘qilgan  kitoblarni  muhokamasini  uyushtirishlari  lozim.
Tarbiya  natijasi  tarbiyaviy jarayonning  usullari,  uslubi,  vositalari 
va  shakllaridan  mohirona  foydalanishga  b o g ‘liq.
Tarbiyachilar  bola  shaxsiyatiga  t a ’sir  etishning  maqbul  usulini, 
tanlab  olishlari,  uning  shaxsini  o ‘zgartirish  uchun  sharoit yaratishlari 
lozim.
Tarbiya  metodlari  har  bir  bolaga,  bolalalar  jam oasiga  alohida 
munosabatda  bo ‘lishni  taqozo  etadi.
Shunday  qilib,  tarbiya jarayonida  o ‘qituvchi  bitta  o ‘quvchi  yoki 
sin f  jam oasi  manfaati  y o ‘lida  biron-bir  tarbiyaviy  masalani  hal 
qilish  uchun  o ‘quvchilarning  yosh  va  individual  xususiyatlarini, 
tarbiyalanganlik  darajalarini,  pedagogik  vaziyat  xarakterini  hisobga 
olgan  holda  ta ’sir  etishning  turli-tuman  metod,  uslub  va  shakllari 
majmuasiga  tarbiya  usuli  deyiladi.  Tarbiyaning  metodlari,  vositalari
131

---

asrlar davomida shakllanib takomillashib  b o ‘radi,  cfzini  oqlagan  urf- 
odatlar  a n ’anaga  aylanadi.  Binobarin,  tarbiyada  har  bir  xalqning  o ‘z 
udumi,  usuli  tarixan  shakllangan  va  tajribada  sinalgan  dunyoqarashi, 
tarbiya  vositalari  b o ‘ladi,  shuning  uchun  tarbiya  milliy  va  tarixiy 
zamindan  uzilmasligi  kerak.