O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

Pedagogika tarbiya haqidagi fan
P edagogikaning fan sifatida shakllanishi yosh avlodni hayotga tayyorlash, ular 
tarbiyasini sam arali am alga oshirish ehtiyojidan kelib chiqadi. Bu ehtiyoj borasida 
orttirilgan tajribalar to ‘p!angandan keyin о ‘sha tajribalarni um um lashtirish, yoshlar 
tarbiyasi haqida qonunqoidalarni ishlab chiqish zaruratini taqozo etadi.
Pedagogikaning nazariy kurtaklari falsafa negizida paydo b o 'ld i. B a ’zi falsafiy 
fikrlar quldorlik jam iyatidavoq rivojlana boshlagan edi.
Q adim dan inson tarbiyasiga oid 
fikrlar xalq m aqollarida, 
afsonalarda, 
dostonlarda o 'z ifodasini topgan. U larda ro stg o 'y lik . o ta -o n a g a hurm at, ehtirom kabi 
fazilatlar tarannum etilgan. "A lpom ish". "T o 'm a ris" kabi doston va ertaklarda 
vatanparvarlik, insonparvarlik tu y g ‘ulari u lug'lanadi. T a’lim va tarbiya m asalalari 
ham isha m utafakkir, yozuvchi, olim lar xayolini band qilib kelgan. U lar o 'zlarin in g
bola tabiati. ularni barkam ol shahs qilib tarbiyalash haqidagi yorqin m ulohazalari

---

bilan pedagogika fani ravnaqiga ulush q o ‘shganlar. M ashhur hind m asali “K alila 
va D im na”, N izom ulm ulkning ‘"Siyosatnom a” , N osir X isravning "S aodatnom a” , 
■'Ro'shnoinom a". Y usuf xos H ojibning “Q u tad g ‘u bilik". M ahm ud Q o sh g ‘ariyning 
"D evonu lug‘atit turk” , A hm ad Y ugnakiy, K aykovus, A lisher N avoiyning k o ’pgina 
asarlari odob-axloqqa bevosita daxldordir. Bu allom alarning asarlari pedagogik 
fikrlarni rivojlantirishda m uhim aham iyat kasb etadi. Chunki 
bu asarlarda 
insonparvarlik, halol m ehnat, d o ‘stlik, chin m uhabbat, sadoqat kabi yuksak axloqiy 
fazilatlar o ’z aksini topgan. Suqrot, A flotun, D em okrit kabi buyuk faylasuflar 
tom onidan m urakkab falsafa tizim i yaratilgan.
Pedagogikaning fan sifatida shakllanishida chex pedagog olim i Yan A m os 
K om enskiyning hissasi katta b o 'ld i. U ning "B u y u k didaktika” asari haqli ravishda 
pedagogika sohasida yaratilgan birinchi ilm iy asar hisoblanadi.
X V III 
asrga kelib O 'r ta O siyoda ham pedagogik fikrlar taraqqiy eta boshladi. 
X IX asr boshlarida M ah m u d x o ‘j a B ehbudiy, A bdulla A vloniy, Saidrasul A ziziy, 
Saidahm ad Siddiqiy kabi m a ’rifat jo n k u y arlari yetishib chiqdi. Bu o lim lar yangi 
usuldagi m aktablar tuzish, darsliklar yaratish, xalq o ‘rtasida m a ’rifatni targ ‘ib etishda 
jo n k u y arlik qildilar.
Pedagogika fanining m azm unini boyitib va rivojlantirib boradigan qator 
m anbalar m avjud. A yniqsa, m aqollar, ertaklar, dostonlar, ashulalar, udum lar va 
topish m o q lard a tarbiya haqidagi x alq donishm andligi qam rab olingan.
A llom alarning 
pedagogika 
n azariyasiga 
oid 
fikrlaridan 
fanda 
unum li 
foydalanilm oqda. Shu bilan birga, pedagogika fani yangi g ‘oyalar evaziga 
b oyim oqda.