O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

№

Ish  obyekti

Ish  turlari

Xom

ashy

o 

ta

y

y

o

r

la

sh

R

e

ja

la

r

K

o

'n

d

a

la

n

g

ig

a

 

a

r

r

a

la

sh

U

z

u

n

a

sig

a

 

a

r

r

a

la

sh

R

a

n

d

a

ia

sh

M

ix

 

b

il

an

 

is

h

la

sh

B

u

ra

m

a

 

m

ix

 

b

il

an

 

is

h

la

sh

K

le

y 

b

il

an

 

is

h

la

sh

P

a

r

m

a

la

s

h

J

il

v

ir

la

s

h

L

ak

 

va

 

b

o

‘y

oql

ar

 

b

il

an

 

is

h

la

sh

1

.

P l a k a t   u c h u n   r e y k a

+

+

+

-

+

2.

T a g l i k   t a x t a

+

+

+

-

+

+

230

---

Jcidvcilning  d a v o m i

3.

B o l a l a r   k u r a k c h a s i

+

+

+

+

+

+

+

+

4.

U y   m o d e l i

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

5.

A v t o m o b i l   m o d e l i

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

D e m a k ,  270  d a q iqa   yoki  6  soatlik  a m a liy   ish  ja ra y o n i  uch u n  

oxirgi  3  ta  ish  obyekti  yetarli  ekan  (bu  t a n l a n g a n   obyekt  tu zi- 

lis h in in g   s o d d a   yoki  m urak k a b lig ig a   h a m   b og 'liq,  s h u n in g   uch u n  

u n i n g   x o m ak i  c h iz m a la rin i  h a m   tay y o rla m o q   zarur).

Shu  ta r t ib d a   h a r  bir b o ‘lim  u c h u n   o ‘quv  u s ta x o n a s id a   qilin adi- 

gan  ish la r  ro 'y x a tin i  ishlab  c hiqish  tavsiya  etiladi.

5. 

F anlarning  o ‘zaro b og‘lanish  rejasi. 

M e h n a t   t a ’limi  darslarini 

tab iiy -ilm iy   sikldagi  fan la r  bilan  b og ‘liqlik  grafigi  —  h a r  bir  m av­

zu  m a z m u n i n i   yoritishda  u n in g   m o h iy a tin i  o 'q u v c h ila r  t o m o n i ­

d a n   c h u q u r,  ilm iy  aso slang an  h olda  ta s a v v u r  etishlari,  vaqtdan 

u n u m li  foydalanish,  nazariy   b ilim la rin i  a m a ld a ,  hayo tda  va  ish­

lab  c h iq a r is h d a   q o ‘llash  im k o n iy a tla rin i  keng  yoritish,  u la rn in g  

p o litex n ik   t u s h u n c h a la r in i  kengaytirish  m a q s a d id a   o'qituvchi  t o ­

m o n id a n   tu z ila d i  h a m d a   u  taq v im iy   m avzuli  rejada  o ‘z  ifodasini 

topadi.

T a ’lim   ja r a y o n in i   rejalashtiruvchi  bu  h u jjatda  m a k ta b d a   o'qi- 

tilad ig a n   m e h n a t   t a ’limi  fa n in in g   fizika,  m a te m a tik a ,  kimyo, 

c h iz m a c h i li k   va  b o sh q a   fan la r  bilan  o ‘z a ro   b o g 'la n is h la ri  ochib  

beriladi.  T a ’lim   ja ra y o n id a   fanlar  o ‘rtasidagi  b o g 'la n is h la r   katta 

a h a m iy a tg a   ega.  B ugun g i  k u n d a   m a k t a b d a   o'qitish  o'quvch ilarg a 

m u s t a h k a m   b ilim ,  m e h n a t   k o 'n ik a m a la r i  va  m a la k a la rin i  b erish- 

d a n   ta s h q a ri,  u la r n in g   o 'rgan ilay o tg a n   h o d isa la rg a   c h u q u r   va  h a r  

t o m o n l a m a   y o n d a s h is h la r in i,  olgan  b i lim la rid a n   ishlab  chiqarish  

va  m e h n a t   h o d isa la rin i  ilm iy  asosda  t u s h u n tirib   berish,  m u s ­

taqil  ravishda  bilim la rg a   ega  bo'lish  u c h u n   fo ydalana  olish larini 

t a ’m in la s h i  kerak.

M e h n a t  t a ’lim i,  m a k ta b d a   o'q itila d ig an   fan  sifatida,  o 'q u v ­

c h il a r n i n g   u m u m i y   t a ’lim   f an la rid a n   olgan   b ilim la rin i  a m a ld a  

q o 'lla s h n i  o 'r g a n is h la ri  u c h u n   cheksiz  im k o n iy a tla r  yaratib  b e ­

radi.  T a ’lim n i   to 'g 'ri  yo'lga  qo 'yish  orqali  o 'q u v c h ila rg a   tabiat  q o- 

n u n la r i  bilan  u l a r n i n g   tu r m u s h d a   n a m o y o n   bo 'lishi  o 'rtasidag i 

obyektiv  m avjud  b o 'lg an   b o g 'la n is h la r n i  k o 'ra   b ilishlariga  yo rd am  

berish  za ru r.  M a sa la n ,  o 'q u v c h ila r  Fizika  k u rsid a   qattiq  jism la r-

231

---

n in g   xossalarini,  kuch,  m assa,  tezlik,  ish qalanish  va  h o k a z o la rn i 

o ‘rganadilar.  Bu  vaqtda,  u lar  o 'quv  u s ta x o n a larid a   ishlov  beri- 

ladigan  m e ta lla rn in g   fizikaviy  m ex a n ik   xossalarini  va  tu zilish in i 

bilm asalar,  ishlov  berilayotgan  m aterialga  qarab,  u larn i  qirquvchi 

as b o b n in g   to'g'ri  o'lcho v in i  ta n la y   olm a sa la r,  m a s h in a d a g i  detal- 

la r n in g   ishq alanishin i  q a n d a y   yo'l  bilan  k a m a y tiris h n i  va  h o k a ­

zolarn i  bilm asalar,  u la r n in g   ilgari  olgan  bilim lari  y u z a k i  bo 'lib  

qoladi.  O 'qituvchi  o'quv  m a te ria lin i  o 'q u v c h ila rn in g   tabiiy-ilm iy  

sikldagi  f a n la rd a n  olgan b ilim la ri bilan  m u s ta h k a m  bog'Iiq b o'lgan 

qism i  b o 'y ich a   tayyor  b ilim la rn i  yetkazishga  h a ra k a t  qilmaydi. 

M e h n at  o'qituvchisi  suh b at  o 'tk a z is h   usuli  bilan  o 'q u v c h ila r  qattiq 

jis m la r n i n g   xossalarini,  ish qalan ish   tu rla rin i  (fizika),  ko'p  qirrali 

b u r c h a k l a r n i n g   xossalarini  (geom etriya),  a ra la s h m a la r,  emulsiya- 

lar  va  m in e ral  y o g 'larn in g   (kim yo)  va  h o k a z o la rn in g   xossalarini 

q a n d a y   o'z lash tirib  o lg an lik la rin i  aniqlaydi  va  a n a   shu  fa n la rd a n  

o lin gan  b ilim la r  asosida  ularga  ishlov  b e rilayotgan  m e ta lla rn in g  

tu z ilis h in i  va  qirqish  j a r a y o n in i,  qirqish  a s b o b la rin in g   charxlash  

b u r c h a k la r in i  va  ish la n a y o tg a n d a   d e ta ln i  sovutish  u c h u n   ishla- 

tiladigan  s u y u q lik n in g   tarkibi  va  xossalarini,  d e ta lla r n in g   dast- 

gohdagi  ishqalanuvchi  y u z a la rin i  va  ularga  m a s h in a   moyi  surish 

yo'li  b ilan   ish qa la nish ni  ka m a y tirish   u sulla rin i  tu s h u n tirib   b e ­

radi.  Biroq  fan la ra ro  aloqa  bir  t o m o n l a m a   jarayon  em as.  U m u ­

m iy  t a ’lim  fan larid an   dars  beruv ch i  o 'q itu v c h ila r  o 'q u v c h ila rn in g  

m e h n a t  b o'yicha   olgan  am aliy  ta jrib a la rid a n   o'rg an ilay o tg a n   ta- 

biat  q o n u n la r in i  c h u q u rr o q   tu s h u n is h la r i  u c h u n   foydalanishlari 

lozim .

F a n l a r n i n g   o 'z a ro   b o g 'lan ish   rejasini  ishlab  c h iq ish d a   u m u ­

m iy  t a ’lim   fan la rid a n   m e h n a t  t a ’lim i,  fizika,  m a te m a tik a ,  kimyo, 

biologiya,  c h iz m a c h ilik   va  h o ka z o   f a n la rd a n   dars  b eradigan 

o 'q itu v c h ila r  ishtirok  etadi.  U la rn in g   h a r  biri  o 'z  fa n in in g   m a z - 

m u n in i   sinch iklab  tah lil  qilish  asosida  o 'quv  m a te ria lin in g  bo shq a 

f an la r  bilan  b o g 'lan ish ig a   oid  a n iq  m iso llar  t a k l if  etadi,  bu  tak lif­

lar  m u h o k a m a   qilinib,  a n iq la n ib   va  z a r u r   bo'lsa  to 'ld irilib   f a n ­

la r n in g   o 'z a ro   b og 'lan ish  rejasi  jadvaliga  kiritiladi,  u n d a   h a r   bir 

fanga  oid  u  yoki  bu  m av zun i  o 'rg an ish   m u d d a tla ri  ko'rsatiladi.

F a n l a r n i n g   o 'z a ro   b o g 'lan ish   rejasini  muvaffaqiyatli  am alga 

o sh irish   o 'q u v c h ila rn in g   m e h n a t   bo'yisa  tayyorgarligining  yuqori 

sifatli  b o 'lis h in ig in a   em as,  shu  bilan  birga  u la r n in g   u m u m iy   bilim 

d o ira s in in g   h a m   keng  b o 'lis h in i  t a ’m inlaydi.

232

---