O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

3. 

Taqvim iy  mavzuli  rejani  tuzish. 

O' quv  rejasi  va  o ' qu v  dasturi 

asosida  ha r   bir  m a k t a b   o'qituvchisi  t o m o n i d a n   m a h al li y   s hart- 

s haroi tl arni   hisobga  olgan  holda  t aqv i mi y  mavzuli  reja  ishlab 

chiqiladi  va  m a k t a b   m et o di k  birlashmasi,  pe dagogik  kengashi 

m u h o k a m a s i   orqali  m a k t a b   direktori  t o m o n i d a n   t asdiqlanadi.

Ta qv imi y  mavzuli  r ejaning  har   bir  bo' limi   q a n d a y   m a vz u - 

larga  ajratilib,  ular  q an d ay   k e tma-ket li kda,  necha  s oa td an   va 

o'quv  yi li ni ng   qaysi  qi sml ar ida  o'qitilishi  belgilab  olinadi.  Bu 

m av z u l a r   o' qi ti sh nin g  qaysi  shakl,  metodi  y or da mi da   o' rgat ili shi , 

h ar   bir  m av z un i   o'qitishda  qaysi  ishni  bajarish,  b u n i n g   u c hu n 

q an da y  a s bo b- us k un a la r ,  xomashyo,  texni k- texnologi k  hujjatlar 

zarurligi,  s h un in gd ek ,   o' qi ti shn in g  texnikaviy  vositalari,  adabiyot 

va  m e t o d i k   q o i l a n m a l a r n i n g   qaysilari  z a r u r   b o' lis hi ni   o ld in d an  

ko' rsat uvchi   hujjat  b o i i b ,   h a r   bir  s i n f  u c h u n  ya ri m  yoki  bir  yilga 

mo' ljallab  tuziladi.

224

---

T a qv i mi y   mavzuli  rejani  to'liq  ishlab  chiqish  quyidagi  jadval- 

n i n g   b a r c h a   u s tu n i n i   m et o d i k   j i h a t d a n   t o ‘g ‘ri  hal  etgan  holda 

t o ‘l dirilishini  t a q az o   etadi.

№ 

ta

r

ti

b

M

a

v

z

u

 

va

 

m

a

v

z

u

c

li

a

la

r

Ajra

tilgan 

s

o

a

t

O

'qitish 

v

a

q

ti

O

'q

it

is

li

 

s

h

a

k

li

D

a

rs

 

m

e

to

d

i

Is

h 

o

b

y

e

k

ti

X

o

m

a

s

h

y

o

A

s

b

o

b

-

u

s

k

u

n

a

la

r

Jih

o

z

 

va

 

m

o

s

la

m

a

la

r

Tex

nik

 

h

u

jj

a

tl

a

r

F

a

n

la

ra

ro

 

b

o

g

'l

a

n

is

h

Texn

ik 

v

o

s

it

a

la

r

Is

h

c

h

i 

k

a

s

b

la

ri

A

d

a

b

iy

o

tl

a

r

lz

o

h

O

'l

c

h

o

v

Is

h

c

h

i

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Bu j ad va ln i  to'liq to'ldirilishi  u c h u n   o ‘quv  usta xona si da   qilina- 

di gan   ishlar  r o ‘yxati  va  m e h n a t   t a ' l i m i n i n g   tabi iy-i lmiy  sikldagi 

fanl ar   bilan  bog'liqlik  grafigi  kerak  b o ‘ladi.  Xuddi   s huningdek,  

d a r s l a r n i n g   t aq vi mi y  mavzuli  rejasini  t uz is h  u c h u n   bu  r o ‘yxat 

va  g r a f i k n i n g   o'zi  kifoya  qilmaydi,  ul ar   o ‘z ar o  bir-biri  bilan 

b o g ‘liqdii\  c h u n k i   qaysi  mavz u  u c h u n   q a n d a y   ish  obyekti  t anl as h 

kerakligi  va  u n i n g   izchilligini  yoki  b os hq a   fanlardagi  mavzuga 

qaysi  m a v z u n i   b o g i a b   o'tish  kerakligini  ani ql as h  u c h un   birinchi 

n av ba td a  m e h n a t   t a ’limi  darsl ari da  o ‘t iladigan  m a v zu l ar   va  u l ar ­

n i n g   ketma -ke tl ig in i   a niql as h  z a r u r   bo' ladi.  Shu  sababli  t aqvi mi y 

mavz ul i  rejani  to'liq  ishlab  chiqish  ikki  b o s q i c h n i   o'z  ichiga  oladi.

Birinchi  bos qic hda   o' til adiga n  m av z u l a r   n o m i ,   ul ar ni   o'qitish 

ketma-ketligi,   unga  ajratilgan  soat  va  o'qitish  vaqti  aniqlanadi.

I k k in c hi   b os qic hda   o' quv  u s taxonas ida  qi li nadi gan  ishlar 

ro' yxati  va  m e h n a t   t a ’l i m i n i n g   tabi iy- ilmiy  sikldagi  fanlar  bilan 

bog' liql ik  grafigi  t u z i l ga n id a n  s o' ng  qol gan  u s t u n l a r   t o i d i ri la d i.

D ar s l a r   b o' yi ch a  t aqvi mi y  mavzul i  reja  ishlab  c h iqi s hn i ng 

bi ri nc hi   bos qi ch id a  h a r   bir  s i n f   u c h u n   o' quv  d a s t u r i d a n   b o b ­

lar  u c h u n   ajratilgan  soatlar  bilan  t a n i s h i b   chiqish  kerak  bo'ladi. 

Tegishli  b obl ar da  o' qu vc hil ar   u c h u n   yetkazilishi  kerak  bo'lgan 

t ex ni k  m a ’l u m o t l a r   va  bajarilishi  kerak  b o i g a n   a mal iy  ish  m a z ­

m u n i   belgilanadi,  o'quv  d a s t u r i d a n   dastl ab  bobl ar ni ,  s o' ng  shu 

b ob l ar   m a z m u n i n i   q amr ovc hi   m av z u l a r   ajratiladi.

225

---

M a v z u l a r n i n g   o'qitilish  tartibi  tahlil  qilinadi  va  o ‘rinli  joy- 

lashtirib  chiqiladi,  d a s t u r n i n g   mavzul i  reja  qi smi da   bob  u c hu n 

ajratilgan  u m u m i y   soatlar  m i q d o r i n i   mavzul ar ga  m a z m u n i ,   hajmi  

va  o' zlashtirish  i mk on iy at l ar in i  hisobga  olgan  holda  t aqs i ml a b 

chiqiladi.

Bes hi nchi   ustun,   o'qitish  shakli  —  o ' q u v e hi la rn i  bilim,  m al a ka  

va  k o ' n i k m a l a r   bilan  qur oll anti ri sh  u c h u n   ular  qay  t a r z da   tashkil 

etilganligini  xarakterlaydi.  M e h n a t   t a ’l imin i   o' qi ti shning  bir  n e ­

cha  xil  shakllari  mavjud  bo'lib,  ul ar  m a k t a b d a g i   t a ’lim-tarbiyaviy 

ishlar  xarakteri,  mahal li y  s ha rt -s ha ro i tl ar   va  t a ’l i m n i n g   u m u m i y  

m a q s a d   h a m d a   vazifalarini  hisobga  olgan  holda  t an l a n a d i .   Tas h-  

kiliy shakl  d eg an d a  o' qituvchi  t o m o n i d a n   qo' yi lga n  m aq s ad ga   eri- 

s hishga  yo' naltirilgan  o' q u vc hil ar  o ' q u v - m e h n a t   faoliyatini  tashki l 

etish  va  rahbarli k  qilish  usull ari ni   t u s h u n m o q   kerak.  Bu  s ha kll ar  

ha r   bir  m avz u  m a z m u n i   va  u n i n g   oldiga  qo' yilgan  maq sa dl ar ig a 

ko'ra  t an l a na di .   B a ’za n  birgina  d a r s n i n g   o'zi  2—3  xil  s ha kl da   h a m  

tashki l  etilishi  m u m k i n .

Ol tinchi   u s tu n d a ,  o'qitish  met odi   —  o'qituvchi  t o m o n i d a n  

bilim,  m al a ka   va  k o ' n i k m a   singdirilishi  va  o' quvchil ar   t o m o n i ­

d a n   bu  bilim,  mal aka,  k o ' n i k m a l a r n i   o' zl as ht ir is hi ni ng  o'ziga  xos 

us ull ari ni   xarakterlaydi.

Yettinchi  u s tun d a ,  ish  obyekti  —  h a r   bir  ma vz u ni   o' qitishda 

nazar iya  bilan  a ma l i y o t n i n g   birligi  qoidasiga  a ma l   qili nishi ni  

t a ’m i n l a s h i   zarur.  Shu  sababli  berilavotgan  ishlar  bir-biriga  mos 

kelishi  kerak.  Bu  na rs ani   nisbiy  hal  e ti shda   o'quv  u s taxonas ida 

q i li nad i ga n  ishlar  r o' yxat idan  foydalaniladi.  Birinchi  ish  obyek- 

t ini  qaysi  m a v zu ni   o' qi ti shdan  b o s hl ab   qaysi  m a v z u d a   tugatilishi 

kerakligini  aniqlab,  so' ngra  b u n i n g   u c h u n   ajratilgan  vaqtl arni   h i ­

sobga  olgan  holda  to'ldiriladi.  B u n da   h a r   bir  d ar sda   kirish  ins- 

t ruktaji  va  bos hqa   t ashkiliy  ishlar  u c h u n   s ar fl an ad ig an   vaqtlar 

hisobga  olinishi  kerak.

Sa k ki z i n c h i d a n   to  o ' n i n c h i   u s t u n g a c h a   t a n l a n g a n   ish  obyek- 

tini  tayyorlash  u c h u n  q a n a q a   xo mas hy o   (aniq  turi,  o ' lch am la ri ) 

kerakligi,  q an d ay   o'lchovlarni  bajarish  va  ishlov  berish  u c h u n  

q a nd a y  asboblar,  texnologik  ka rt al ar   z a r u r   ekanligi  ko'rsatiladi.

O ' n   bi ri nchi   u s t u n d a   j ih o z   va  mo sl ama lar ,  ish  bajarishda  foy- 

d a la n il ad i ga n  da stgo h l ar   yoki  q u r i l m a l a r   ko'rsatiladi.

O ' n   i kkinchi   us tu ng a   t exni k  hujjatlar,  y a ’ni  d a st gohl ar   yoki 

q u r i l m a l a r n i n g   pasport lari   yoki  b o s hq a   t exni k  hujjatlari  kiritiladi.

226

---

0 ‘n  u c h i nc h i   u s t u n d a   f an l ar ar o   b o g ‘l ani shl ar   ko‘rsatiladi, 

m e h n a t   t a ’l i m i n i n g   tabi iy-i lmiy  sikldagi  f an l ar   bilan  aloqador - 

ligi  grafigiga  asosl anga n  holda  h a r   bir  m av z u n i   boshqa  fanlar- 

d a n   o ‘rgan il gan   qaysi  boMimning  qaysi  mavz us iga   b o g ‘lab  o ‘tish 

m u m k i n l i g i   o l d i n d a n   rejalashtiriladi.

0 ‘n  t o ‘r ti nc hi   u s t u n d a   o ' q i ti s hni ng  t exnikaviy  vositalari  —  t e ­

gishli  m a v z u n i   o' rgat ishda  O T V   n i n g   qayi  turi  q o ‘llanishi  m u m ­

ki n  ekanligi  (sharoitni  hisobga  olgan  holda)  k o ‘rsatiladi.

0 ‘n  b es hi nc hi   u s tu n d a   mav z ug a  taalluqli  ishchi  kasblari  va 

kasbkorlik  h aqida  m a ’l umot   beriladi.

0 ‘n  oltinchi  u s t u n d a   o' qituvchi  va  o ‘quvchi   ushbu  mavz u  m a z ­

m u n i   bilan  qaysi  adabiyot  yoki  q o ‘l l a n m a n i n g   qaysi  beti,  n e c h a n -  

chi  mav zu si da   t ani shishi   m u m k i n l i g i   a n i q   ko ‘rsatiladi.

0 ‘n  yettinchi  u s t u nd a   izoh  berilishi  m u m k i n ,   ya ’ni  biror  sa- 

bablarga  ko‘ra o ‘quv dastur i  yoki t a qv i mi y  mavz ul i  rejada o ‘zgarish 

s odir   b o ‘lib  qolsa,  d a s t u r n i n g   bajarilishiga  oid  ko‘r s a t ma l ar   va 

b os hq a  i zo hl ar   berilishi  m u m k i n .