O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

M ehnat darslari  tarkibi.  M e hn at   darslari  us hb u  bo s qi ch l ar da n  

t ashkil  topishi  m u m k i n :   o' qu vc hi la rn i  uyushtirish;  yo‘r i qnoma , 

yangi  m at e r i a l n i n g  bayoni,  o ' q u v c hi la rn i ng   mustaqil  ishlari, 

yakunlovchi   y o' r iqn o m a,   u s ta xon a lar ni   tozalash.  Bul arni  batafsil- 

r oq  ko‘rib  chiqamiz:

O'quvchilarni  uyushtirish.  D a r s n i n g   sifati  ko‘p j i h a t d a n   u n i n g  

qa n da y   uyus hq oq li k  bilan  b o sh la ni sh ig a  bog'Iiq.  Aga r  bi ri nc hi  

m i n u t l a r d a n o q   o 'quvchil ar   o' q i tuv c hi ni ng   t al ab ch an li gi ni   s e zm a-  

salar,  o' zlar ini   m e h n a t  j a m o a s i n i n g   a ’zosi  e ka nli klar ini ,  oldilarida 

m u a y y a n   o' quv-ishl ab  chiqarish  vazifalari  t u r g an i ni   his  e t m a sa -  

lar,  bu  hoi  da rs da   i n t i z o m n i n g   buzilishiga,  o'quvchil ar  aktivligi- 

n i n g   pasayishi  va  hokazolarga  olib  kelishi  m u m k i n .   M a n a   s h u ­

n i ng   u c h u n   tajribali  o' qi tuvchi lar  d a rs n in g   t ashkiliy  jihati   bilan 

b o g ‘liq  bi ri nchi   mi nut la ri ga   katta  e ’tibor  beradilar.

M e h n a t   t a ’limi  darslari  o ‘t kazi ladi gan  xonalarga  o' qu vc hil ar  

g u r u h   bo' lib  o'qituvchi  bilan  birgalikda  u yu s hga n  holda  keladilar. 

Ja ro ha tla nis hl ari ga   sabab  bo' ladi gan  x att i- harakat   qoidalari  buzi- 

l is hi ning  oldini  olish  u c h u n  o ' q u v c hi la rn i ng   u s ta x on a da   volg'iz 

qolishlariga  ruxsat  etilmavdi.

Xo n ag a   ki ri shlar i  bi la n  o ' q u vc h il a r   o' z  ish  o ' r i n l a r i n i   egal- 

laydilar.  Y o' q l am a  (n av ba tch i  v o r d a mi d a )   q ili nadi ,  o ' q u v c h i l a r ­

n i n g   ish  ki yi ml ar i  t e k s h i r i l a d i .  K i v i ml ar i   m e h n a t   xavfsizligi 

qoi dal ari ga  j avob  b e r m a y d i g a n   o ' q u v c h i l a r   m a s h g ' u l o t l a r g a   ki- 

r itilmaydi.

As bobl ar   va  m a h su l ot   (zagotovka)larni  tarqatish  darsni   t a s h ­

kil  q il is hn in g  m u h i m   mome nt id ir.   H a r   bir  ish  o ' r n i n i   kesish  va 

o' lchas h  a s bo bl ar in i ng   to'la  komplekti  bilan  t a ’m i nl a sh   eng  yax­

shi  variantdir.  Tabiiyki,  bu  hol da  a sboblarni   t arqatish  b o' lmaydi , 

h a r   bir  o' quvchi  h a m m a   z a r u r   n ars al ar ni   o' z  ish  o ' r n i d a n   topadi. 

Afsuski,  b u n i n g   u c h u n   m a k t a b l a r n i n g   h a m m a s i d a   b u n d a y   i m-  

koniyat  vo'q  va  shu  sababli  a sboblarni   h a r   gal  t arqatishga,   s o' ngra 

esa  yig'ishga  to'g'ri  keladi.  Bunga  iloji  boricha  k a m r o q   vaqt  ke- 

tishi,  o rt iq c ha   h ara ka t  va  shovqin  bo' lmasligi  u c h u n   o' qituvchi

190

---

n a vb at ch il a rn i  o ‘ziga  y o r da mc h i  qilib  oladi.  Ul ar   asboblar  solin- 

g a n   p e n al l a rn i   ish  o ‘rinl ari ga  tar qati b  chiqadilar,  zagotovkalarni 

yoki  ishlab  t a m o m l a n m a g a n   b u y u m l a r n i   h a m   tarqatadilar.  iMetall 

m a h s u l o t l a r   ya sh i kl ar da   saqlanishi,   bu  y as hi kl ar da   s i n f  va  g u r u h ­

lar  k o ‘rsatilishi  kerak.  Yashi klar   i chida  m a h s u l o t l a r   ustiga  famili- 

yalar  yozilgan  q op ch al arg a  solib  qo' yiladi.  Fa mil iy al ar   biriktiril- 

m a g a n   b u y u m l a r n i n g   o ‘ziga  b o ' r  yoki  m a xs u s  r u c h k a   bilan  yozish 

c ha lka sh li kl ar ga   olib  keladi,  c h u n k i   h a r f l a r   o ‘c hi b  ketib  famili- 

y ala rn i  o ‘qish  qiyinlashadi.