O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

7. Supurgi jo‘xori yoki qora donli jo‘xori (S. 
technicum ( Koern
) 
R ozch er
).
Poyasining o ‘zagi quruq b o ‘ladigan bir yillik o ‘simlik, odatda uzun (30- 
90 sm), o ‘zaksiz yoki ju d a kalta o ‘zakli r o ‘vak chiqaradi, p o ‘stli, qiyin 
yanchiladigan don tugadi.
Bu turlardan tashqari biryillik yovvoyi turlarini o‘z ichiga oladigan o ‘tsimon 
yig‘m a jo ‘xori guruhi bor. Shu turlardan bizda faqat sudan o‘ti ekiladi.
Quyida oqjo‘xorining aytib o ‘tilgan yetti turining um umiy o ‘xshash 
xususiyatlari keltirilgan.
Ildiz tizimi baquvvat rivojlangan, ju d a shoxlangan popuk ildiz b o iib , 
yerga 2-3 m c h u q u r kirib b o rad i. Poyasining p a stk i b o ‘g ‘im laridan 
chiqadigan tayanch ildizlari b o ia d i.
Poyasi tik o ‘sadigan silindrsimon b o iib , yumshoq o ‘zak bilan to ig a n , 
b o ‘yi o ‘rtacha 2-3 m etr, biroq 5-6 m etrga ham yetishi m umkin. Poyasida 
8 ta d a n 25 tag ach a b o ‘g ‘im b o ia d i. O q jo ‘xori yaxshi tu p la n a d i va 
tuplanish b o ‘g‘imida 2-4 ta va undan k o ‘proq novda chiqaradi. B a’zan 
navlari poyasining yer ustidagi b o ‘g ‘im laridan shoxlanadi. U chidan 
r o ‘vaklar b o iinad igan ana shunday shoxlar bachkilar deb ataladi. Donli 
navlari kam roq tuplanadi, yem-xashak uchun ekiladigan (shirin) navlari 
k o ‘proq tuplanadi. Poyasining uchi to ‘pgul bilan tugallanadi.
Bargi yirik lansetsimon, kulrang oqish m um g‘ubor bilan qoplangan 
b o ia d i. T o ‘pguli r o ‘vak, uning asosiy o ‘qi uzun yoki kalta tortgan b o iad i. 
A sosiy o ‘q id an uzun yoki qisqa yon shoxlar chiqadi va b u la r ham
shoxlanadi. R o ‘vaklari tik o ‘sadigan yirik va osilib turadigan b o ia d i. 
R o ‘vagi undagi shoxchalarning zichligiga qarab siyrak, zich va gul

---

r o ‘vaklarga shakliga qarab naysimon yumaloq, tuxumsimon r o ‘vaklarga 
ajratiladi. H a r b ir r o ‘vak shoxining uchida ju ft yoki uch q o ‘shaloq 
boshoqcha b o ia d i. B ularning biri taqalib turadigan, hosil tugadigan 
b o shoqcha b o is a , qolgan ikkitasi (yoki bittasi) k a lta bandli b o iib , 
hosil tugmaydi va gullagandan keyin to ‘kilib ketadi.
Boshoqchalam ing hamm asi bir gulli, hosil tugadigan boshoqchasining 
guli ikki jinsli, hosilsiz boshoqchalarniki erkak gul b o ia d i. Gullagandan 
keyin hosilsiz boshoqchalar qism an to ‘kilib ketadi, lekin bir qismi yetuk 
q ip iq la r k o ‘rin is h id a sa q la n ib q o lad i. B o sh o q ch a q ip iq la ri pishib, 
terisim on enli va qavariq, odatd a yaltiroq, tukli, h ar xil rangli b o iib , 
donni butunlay yoki qism an o ‘rab turadi. Shunga k o ‘ra yanchilganda 
don qipiqlariga o'ralgancha qoladi (po‘stli shakllar) yoki ulardan ajraladi 
(po‘stsiz shakllar). G ul qobiqlari nozik pardasim on b o ia d i.
O qjo‘xori doni yum aloq, tuxumsimon cho‘ziq, tuxumsimon, ikki yoni 
birm uncha siqiq, p o ‘stli yoki p o ‘stsiz b o ia d i. Donining asl rangi har xil. 
1000 donasining vazni 20-30 g, b a ’zan 20 g dan kam keladi.