/
1. U rug‘ning shakllanishi urug‘ hujayra otalangandan so ‘ng sut
pishish davrigacha davom etadi. Gullashdan uch kun o ‘tgandan keyin
80 % namga ega bo‘lgan urug‘ning asosi paydo bo‘ladi. Gullashdan 6-
7 kun o ‘tgandan so‘ng undagi quruq modda massasi sekinlik bilan osha
boshlaydi va oxirgi don to ‘la uzunlikka ega b o ‘ladi. U nam ga hali
toiishm agan bo‘ladi, urug‘ 65 % ga ega boigach, don shakllanadi.
2. Donning yetilish davrida quruq modda ko'payadi,
donning eni va
qalinligi oshadi. Bu davrda urug‘da 40 % namlik b o iadi. Bu muddat
sut va mum pishish davrlariga to ‘g‘ri keladi.
3. U rug'ning pishish davri mum pishish davridan boshlanib t o i a
pishish davrigacha davom etadi. Bu davr qisqa davrlarga boiinadi: mum
pishish davrining boshlanishi, o ‘rtasi va tugashi. To‘la pishish davri ikkiga:
to ‘la pishish davrining boshlanishi va t o i a pishish davriga boiinadi. Bu
davming boshlarida urug‘da namlikl8-20 %, oxirida 17 % bo iad i.
U rug1 pishish davrida unga plastik moddalarning o iis h muddati va
intensivligi ob-havo sharoitiga b o g iiq b o iad i. Issiq va quruq havoda
tuproqdagi nam yetishmagan vaqtda urug‘ning
yetilish davri qisqaradi
va yirik shakllanishi, hosilning kamayishiga salbiy ta ’sir ko‘rsatadi. Bu
davrda ob-havoning keskin yomonlashishi u ru g iard a quruq moddalar
hosil b o iishiga imkon bermagani bois hosil pasayadi va urug1 sifati
yomonlashadi. Ob-havo yaxshi b o iib , nam yetarli boigan d a urug‘ning
yetilish va pishish
davri uzayadi, urug1 yirik b o iib , hosil oshadi.
Urug‘ning unib chiqishi uchun nam, harorat, havo, yorugiik yetarli
b o iish i kerak. U rug'ning unib chiqishi m urakkab biologik jarayon
hisoblanib, urug‘dagi erigan zaxira oziq-moddalar murtakka o ‘tgandan
so‘ng poyacha hosil qiladi.
U ru g 1 unib chiqishiga uning uzoq m u d d at unuvchanligining
yo‘qotilmasligi katta ahamiyatga ega. U ru g ia r biologik va xo‘jalik
jih a tid a n yash ov chan . B iologik y ash o v ch an lik
- uzo q m u d d a t
unuvchanlik saqlash davrida konditsiyali unib chiqish darajasini optimal
sharoitda ham yo‘qotmasligidir. U rugiam ing hayotchanligi o ‘simlikni
botanik turiga, yetishtirish va uru g iii saqlash sharoitiga bo g iiq b oiadi.
Urug‘ning unib chiqishi uchun m a iu m miqdorda nam talab qilinadi.
0 ‘simliklar turiga qarab namga talabchanlik har xil boiadi. Eng ko‘p
talab qiladigan o ‘simliklarga qandlavlagi um g‘i (quruq urug1 og‘irligiga
nisbatan 168 %), zig‘ir (160 %), n o ‘xat urug‘i (104 %) kiradi. Donli
o ‘simliklarning u ru g i 30-37 % dan 65-76 % gacha nam olishi kerak.
Minimal harorat eng past haroratga bog‘liq. H arorat yuqori bo‘lganda
bu jarayon tez o ‘tadi va urug‘ning unib chiqish muddati tezlashadi. H ar
bir o ‘simlik o ‘zining biologik xususiyatiga k o ‘ra minimal, optimal va
maksimal haroratga ega. Bujavdar, no‘xat, beda uchun 1 gradus, bug‘doy,
arpa uchun 3-4 gradus, makkajo‘xori, kungaboqar, oqjo‘xori uchun 8-
10 gradus hisoblanadi.
Optimal harorat eng muvofiq harorat bo iib , bunda urugiam ing unib
chiqishi tezlashadi. Bu harorat ko‘pchilik dala ekinlari uchun 25-30 gradus
hisoblanadi.
M a k sim a l h a r o r a t eng y u q o ri h a r o r a t h is o b la n ib , b u n d a
u ru g ia rn in g unib chiqishi davom etadi.
Lekin h aro rat oshgan sari
u rug‘ning unib chiqish ja r ay oni to ‘xtaydi. M asalan, m akkajo‘xori 44
gradus, b u g ‘doy 32 gradus, qandlavlagi 28-30 gradusda unishdan
to ‘xtaydi. Laboratoriya sharoitida u ru g iarn in g unib chiqish qobilyati
deb, ekilgan u ru g iarn in g soniga nisbatan t o i a maysa bergan u ru g ia r
soniga aytiladi. D ala sharoitida u ru g iarn in g
unib chiqish darajasi deb,
unib chiqish qobilyatiga ega b o ig a n u ru g iarn in g maysa bergan soniga
aytiladi.
D ala sharoitida o ‘simliklarning unib chiqish darajasi laboratoriya
sharoitiga nisbatan ancha past b o ia d i. Donli o ‘simliklarda 65-85 %,
qandlavlagida 50 %, ko‘p yillik yem-xashak o ‘tlarida 30-49 % ga teng
b o ia d i.
Laboratoriya sharoitida urug4 ning unuvchanligi va maysalarning unish
kuchi yuqori bo iad i. Bunday u ru g ia r yirik va og‘ir b o iib , tez va t o i a
maysa berishga imkon beradi.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: 
