U ru g ‘la rn in g n av d o rlik sifati d eg an d a
u la rn in g nav to zalig i
tushuniladi. D avlat andozalari b o ‘yicha u ru g ‘ning nav tozaligi,
u ru g iik avlodi va boshqalar talablarga javob berishi kerak. M asalan,
bug‘doy u ru g‘ining nav tozaligi 95 foizdan kam b o im a slig i talab
etiladi. Bu talab navning yaxshi hududlashtirilgani duragaylarni ekish
yuqori va sifatli hosilni t a ’minlovchi muhim omil ekanligidan
kelib chiqadi.
O d atd a u ru g ‘ning nav tozaligi
qancha yuqori b o is a , nav yoki
duragayning hosildorlik xususiyatlari shuncha yaxshi namoyon b oiad i.
U ru g iarning ekish sifatlari, uni ekish uchun yaroqliligini tavsiflovchi
xususiyatlarining yigindisidir. Bu sifat ko ‘rsatkichlariga urug‘ning turli
c h iq itla rd a n to z alig i, u n u v c h an lig i,
u n ish q u v v a ti, k a s a llik va
zara rk u n a n d alard a n sofligi, o ‘sish kuchi,1000 ta u ru g ‘ vazni va
boshqalar kiradi. Ekiladigan urug‘ning faqat ekish sifatlari va navdorligi
yuqori b o iib qolmasdan u yuqori hosil berish xususiyatiga ham ega
b o iish i kerak.
U rug‘ning hosildorlik xususiyati aniq ishlab chiqarish sharoitida
m a’lum miqdorda hosil bera olish qobiliyatidir. Bu xususiyat nav (du-
ragay)ning faqat ichki (irsiy) belgisigina b o iib qolmay u o ‘simlik o ‘sgan
sharoitga,
parvarishlash, qayta ishlash va saqlash usullariga ham da
urugiarning navdorligi va ekish sifatiga b o g iiq b oiad i.
Urug‘shunoslik fan sifatida urug‘ning rivojlanishi va hayoti uchun
ularning muhim omillarga b o ig a n talablari, yuqori sifatli u ru g ia r
tayyorlash yo ilari va ularni
ekishga tayyorlash, ekish materali sifatlari
va ularni aniqlash uslublarini o ‘rganadi.
U rug‘shunoslikning o ‘rganadigan predmeti ekish sifatlarining o ‘ziga
xos vazifasi ekiladigan u ru g iar sifatini yaxshilash va ekish materiali sifatini
baholash b o iib , u alohida fan b o iish i uchun q o ‘yiladigan talablarga
t o i a javob beradi.
Bu fan o ‘simlikshunoslik bilan chambarchas b o g iiq b o iib , m a’no
jih atd an shu fanning bir qismidir. U rug‘shunoslikni urug‘chilikdan
farqlam oq kerak. U ru g ‘chilik navdor u ru g ia rn i k o ‘paytirish, nav
tozaligini saqlash va shunday u r u g ia r bilan x o ‘jalikni t a ’min
etish
tadbirlari tizimi bilan shug‘ullanadi.
D unyoda birinchi urug‘ nazorat stansiyasi 1869-yili Olmoniyada
professor F. Nobbe, so‘ngra 1877-yili Rossiyada professor A.F. Batilin
tomonidan tashkil etilgan.
Hozirgivaqtda u ru giam in g h ar bir sifat ko‘rsatkichlaridavlatnazorat
andozasi bilan belgilanadi va uning nazoratini markaziy urug‘likni nazorat
qilish rasadxonasi olib boradi.
M ad an iy o ‘sim lik larn in g h ay o tiy davri u ru g ‘d a n -u ru g ‘gacha
hisoblanadi. O'simlikshunoslikning asosiy maqsadi shundan iboratki,
bitta urug‘ ekib hosil olgan holda uni k o ‘p marta ko‘paytirib olishdir.
U rug ‘ni har tom onlam a va chuqur o ‘rganishning aham iyati k atta.
U rug'ning tinim davrida har xil noqulay sharoitlarga qarshi turishi,
o ‘zining hayotchanligini yo‘qotmasligi,
uzoq m uddat yaroqli holda
turishi, bir dona o ‘simlikning o ‘ziga o ‘xshagan k o ‘p sonda o'sim lik
berish, ularning mustaqil ravishda ko‘payishi hamda bu xususiyatlariga
ega boiishi m a iu m bir vaqtda o‘simlik hayotini qayta davom ettirishga
imkon beradi.
U rug‘ rivojlanishdan to ‘xtab, ona o ‘simligidan kerakli zaxira oziq
moddalarni olgandan so‘ng undan ajraladi va o‘zi mustaqil o ‘sa boshlaydi.
Ona o‘simlikning yaxshi rivojlanishi, sogiom ligi,
baquvvatligi yuqori
sifatli urug‘ paydo boiishiga asos boiadi.
Ekish uchun madaniy o‘simliklarning urug‘i yokimevasi ishlatiladi.
H ar qanday o ‘simlik pishish davrida meva tugadi va meva beradi.
Dukkaklilarda meva dukkak, donli o ‘simliklarda don, g‘o ‘za, zig‘irda
k o ‘sak va boshqalardir. Yig‘ish va yanchish davrida meva qobiqlari
yoriladi, ulardan urug1 ajraladi va ular ekish uchun olinadi. Ba’zi bir
mevalarda meva urug4 qobiqlari bilan qo‘shilib ketgan b o ia d i yoki bir
necha mevalar bir-biri bilan q o ‘shilib o ‘sadi. M asalan, g ‘allasimon
o ‘simliklarning donidan va qandlavlagining mevasi-yong‘oqchada ko‘rish
mumkin. Shuning uchun nafaqat urug‘, balki mevalar ham ekish uchun
ishlatiladi.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: 
