Uzo va dif avtomat haqida malumot



Download 0,75 Mb.
Pdf ko'rish
Sana31.03.2022
Hajmi0,75 Mb.
#521361
Bog'liq
2 5258036793558698895



UZO VA DIF AVTOMAT HAQIDA MALUMOT 
УЗО у нима, нимага керак, ростдан хам у бу нарсага фойдаси борми, нега олдин кам эшитилган 
УЗО хакида...?
УЗОни тушунтиришдан олдин, оддий автоматга (автоматик узгич, яъни занжирда кузатилган 
перегрузни йоки КЗни сезиб, одамнинг иштирокисиз, узи автоматик равишда занжирни узиб 
к'у'ядиган курилма, узимиз билган уша автоматлар) тухталиб утмокчиман. 
Автоматни ичида ток занжирини химоя килувчи 2та химоя узели булади: 
1) КЗ пайтида реагировать киладиган "Эл. магнит узгич"
Яъни бу тизим, КЗ пайтида ток бирдан юкорилаб кетиб, 5х,10х кратный номиналга чикиб 
кетганида, мана шундай катта токдан автомат ичидаги соленоидчада каттагина магнит майдон 
хосил булиб, соленоидча уртасига тик'иб к'у'йилган харакатланувчи штифтнинг шиддат билан 
отилиб чикиб, автоматни оттириб юборадиган механизмни ишга тушириб юборадиган тизим бу.
Агар Ток номиналда булса, йоки номиналдан сал баланд булса соленоидчада токдан хосил булган 
магнит майдон слабый булади, уртадаги штифт ичкаридан чикиб келиб автоматни орттириб 
юборувчи механизмга уриладиган даражада булмайди.
2) Оддий режимда, занжирда перегруз булса, яъни кабелда окайотган ток шу кабел чидай 
оладиган кийматдан ошса, бундан буйогига кабел изоляцияси эриб кетиши хавфи булса, КЗ булиб, 
йонгин чикиши хавфи булса шуни олдини оладиган "иссикликдан таъсирланиб ишловчи узгич" 
булади (тепловой расцепитель).Яъни автомат ичида, бир бирига жипс текказиб к'уйилган 2та узун 
пластинка бор, 2кала пластинка 2 хил табиатли металлдан ясалган. ( масалан 1таси темир, 2 - си 
цинк, йоки 1таси темир, 2 - си латун). 
Автоматга кирган ток, юриб юриб мана шу 2та бир бирига жипс текказиб к'уйилган 2 хил 
металлдан ясалган пластиналарни атрофидан айланиб утиб кетади, токдан хосил булайотган 
иссиклик металл пластинага утиб, унияп киздириб туради озгина. Энди металл пластиналар 2 хил 
металлдан ясалгани учун иссикликдан кенгайиши микдори хам 2 хил булади. Масалан битта 
пластинка 0.2ммга кенгайса, 2- си 0.1 ммга кенгаяди ва мана шу кенгайишлар фарки хисобига бир 
тарафга огади. Ток номиналда булса огиш хам нормада булади ва автомат ишлаб тураверади. Ток 
номиналдан баланд булса, йоки бошкача айтсак занжирда озгина перегруз кузатилайотган булса 
биметалл пластинанинг хам кизиши нормадан купрок булади, нормадан купрок кизигагани учун 


бир тарафга нормадан купрок кийшайиб огади ва автоматни оттириб юборувчи механизмни ишга 
тушириб юборади, автомат у'чади яъни. 
Лекин пластина иссикдан кенгайиши учун вакт керак, ток ошиши билан мгновенно пластинка 
кизиб, купрок кенгайиб колмайди, бир оз вакт утиб кенгайиш бошланади. 
Шунинг учун автоматга йозадики, масалан : агар ТОК 1.1х номинал булса 1 соатда отади, 1.5х 
номиналда булса 20минутда отади, 2хноминалда булса 5 секундда ва хоказо.Энди одамни ток 
уриши тугрисида гаплашамиз ва кейин мана шу автоматнинг ишлаши ва одамни ток уриши 
мавзуларини асосий мавзу булган УЗО мавзуси билан боглаймиз, УЗО мавзуси томонга бурамиз.. 
Жадвалдан куриниб турибдики Одамзот токка жудаям сезгир 


мана ишончли жадвал, арзимаган 10мА ток (яъни 0.01А) одамнинг баданида каттим огрик пайдо 
килади, яхшигина уради яъни.Арзимаган 100мА ток эса (0.1А) одам учун смертельно опасный 
хисобланади, яъни токка тушиб колиб баданидан арзимаган 100мА ток окиб турган одам бир 
ойоги гурда булиб колади, йоки яшайди, йоки йук, купрок улиб колади. 
Чунки одам баданининг 60 - 70 % кисми!! сувдан иборат. 
Сув булиб хам дистилланган сув булса майли эди, дис. вода ток утказмас эди, унда одам унча 
бунча токни ушлайверарди к'у'ли билан, йук ундай эмас, одам баданидаги мана шу 60 - 70 % сув - 
бу ичида жуда куп ионлар сузиб юрган, токни жуда яхши утказадиган электролитдир, оддий сув 
эмас.Яна бошка томондан одамнинг миясидан чикиб хамма ерига таралиб турган нерв толалари 
хам токни жуда яхши утказади. Зотан одамдаги хамма харакат узи асаб толасида окайотган микро 
токларга асосланган. 
Одамнинг асаб тизими - бу миядан бошланиб чикиб, умуртка погонаси уртасидаги тешикдан 
юрган магистрал многожилка кабел ва умуртка тешикларидан чикиб хар тарафга, периферияларга 
таркалайотган симлар деб фараз килинг, айни шунга тенг кучли нарса бу.. 
Хитойликлар одамни баданига игна тик'иб даволайдику, "иглотерапия" дейди, яъни жуда ингичка 
игналарни тик'иб, гушт орасидаги нервга текказиб к'у'яди. Мана шундай килиб одам баданининг 
жуда куп жойларига игна тик'иб, кейин шу игналарнинг кайси бирига кучланиш берса одамни уша 
игна тик'илиб турган мушаклари спазм булиб кискаради, яъни харакатга келади. Бир у игнага, бир 
бу игнага кучланиш бериб одамни бир раксга тушгандек у'йнатиш мумкин, хар хил харакат 
килдириш мумкин, хуллас одам беихтийор уша харакатларни килаверади, у одамни узига боглик 
эмас, нерв толасига кучланиш берилди тамом, мушак кескин кискариб, одам беихтийор 
кандайдур харакатни амалга оширади. 
Узун бир симни 2та учи булади, шу симга бу учидан хам кучланиш бериш мумкин, нариги учидан 
хам кучланиш бериш мумкин булганидек, нормалда у'зи электрик импульслар кетма кетлиги бош 
миядан чикиб нерв буйлаб келиб, одамни кайсидур мушагини кикартириб, узайтириб, 
кикартириб, узайтириб кандайдур харакат пайдо булар эди, одам у'тирар эди , юрар эди, сакрар 
эди, бир ишлар килар эди ва хоказо, энди булса тескари тарафдан, яъни образно айтсак симнинг 
(нерв толасини) нариги учидан кучланиш берилса хам мушак лар спазм булиб тортишиб, тиришиб 
колаверади, нерв толасига (симга) фарки йук, кучланиш кайси тарафдан берилди, бош мия 
тарафданми, йоки одам кучланиш манбаъсига тегиб кетиб бу тарафданми умуман фарки йук, 
мушакларни бир хилда харакатга келтираверади. 
Нормал холатда, кундалик хайотда Бош мия Аллохнинг чексиз илми билан, узи билиб билиб, гох у 
нервга, гох бу нервга кандайдур бир кодга - маънога эга булган электрик импульслар кетма 
кетлигини (диккат! узлуксиз эл. токи эмас, йоки переменка синусоидал саноат кучланишида эмас) 
узатгани учун одамнинг ички ва ташки харакатларида хам маъно бор эди, упка ритмик кискариб, 
кенгайиб одам нафас олар эди, юрак ритмик бир мейорда уриб турган эди, кул ойоклар 
мутаносиб харакат килиб одам юрар эди, юз мушаклари, тил мушаги бош миядан келайотган ва 
маълум кодга(маънога) эга импульслар кетма кетлигидан маъноли харакат килиб одам гапирар 
эди, кулар эди, йиглар эди. 
Энди одам хавфли кучланиш манбасини ушлаб олди, яьни токка тушиб колди, асаб толаларида 
(ингичка симларда) энди хеч кандай кодировка - маъноси йук булган, оддий синусоида буйича ток 
окиб колди, кетма кетликда эмас, тухтовсиз равишда импульслар келиб колди мушакларга, 
мушаклар хам энди маъноли харакат килмайди, бир спазм булиб тиришиб колганича тураверади 
шундай, упка бир кискарганича шундай тураверади, юрак бир кискарганича тураверади шундай, 
йоки юрак уриб турса хам жуда кийналиб, жуда секин уради, сабаби бегона жойдан келайотган 
бемаъни импульсни енгиб утиб уриши керак энди... 


Томирдаги к'онда ок'иб юрган жуда куп ионлар хам токдан таъсирланиб бошка жарайонлар кета 
бошлайди, ок'силлар, углеводлар эл. токи таъсирида кимйовий парчаланишга кетади, хуллас одам 
бадани алгов далгов булиб кетиб, кимйовий реакциялар, кимйовий парчаланишлар жадаллашиб 
кетиб, упка бир жойда котиб колиб, баданда (айникса мияда) кислород етишмаслиги, такчиллиги 
бошланиб (кислородное голодание) хуллас тезда одам тамом булади, у'лади яъни. 
Худди мана шу омил сабаб, яъни бир томондан одамни бутун ички аъзолари, барча мушаклари, 
нервларга бош миядан келайотган команда булмиш маъноли ва тартибли эл. импульслар кетма 
кетлигидан ишлаб кетавергани учун хам, бошка томондан одам у бу хавфли кучланиш манбасига 
тегиб кетиб, токка тушиб колса хам ишлаб кетавергани учун хам эл. токи одам учун нихоятда 
тахликали, хавфли нарса хисобланади.
яъни нервлар узига келайотган команда булган - эл. импульсларни бу оригинал импульсми, бош 
миядан келайотган маъноли импульсми, йоки одам токни ушлаб олишидан келайотган бегона ва 
хеч кандай маънога эга эмас булган одамни тезда у'лдирувчи импульсми фаркига бора олмай 
бирдек таъсирланавергани учун хам эл. токи жудаям хавфли хисобланади одам учун.. 
Шунинг учун хам Одам бадани мана шундай жуда таъсирчан эл. токига, арзимаган 50мА токда 
одам карахт булиб, мушакларида каттим огрик сезиб анча мазаси кочиб колади. 
Арзимаган 100мА токда эса одам у'лади тезда.. 
Хуш.., одамни хайотини асраш учун нима килиш керак энди, токка тушиб колишдек хар хил 
кутилмаган инцидентлардан кандай к'утилса булади, нима килиш керак..? 
Оддий автоматлар 1А, 2А,3А,4А, 6А, 10А, 16А, 25 Амперлик ва хоказо булади масалан, одам эса 
0.1А !! да улиб булади.., нима килиш керак..?
Масалан холодильник ишлаб турибди, тармокдан 1.2 А ток олиб, холодильникни оркасида юрган 
симни сичкон гажиб кетган, бир ерини очиб к'уйиб, уша ери корпусга тегиб, холодильник 
корпусида фаза дежурит килиб колган, одам холодильникдан бир нарса оламан деб эшигини 
очаман деб токка тушиб колди, холодильникни вилкаси тикилиб турган розетканинг кабелини 
нариги учида 10А лик оддий автомат турибди. Бу автомат учун 1.2А ток окиб тургани нимаю, 
одамни хам ток уриб, ток одам баданидан утиб ерга 0.1А лик утечка булиб тургани нима.., яъни бу 
10А лик автоматга 1.2А ток нимаю, 1.2А + 0.1А(одамни уриб, у'лдирай деб турган ток) = 1.3А ток 
нима, бир хил нарса, нормал холат бу автомат учун. Автоматга плевать, одамни ток ураяптими, 
мазаси кочаяптими, бечора одам вот вот у'ладими бир тийин. Чунки автомат учун нормал холат 
бу, ток нормада, автомат отишига сабаб йук умуман. 
Янаям эхтийоткор булиб кичкина амперлик автомат к'уйилган булсин, холодильник 1.2А ток олса, 
2А лик автомат к'у'йилган булсин, шу билан нима узгаради.., одам бечора арзимаган 0.1А да улиб 
булса, 2А лик автоматдан эса олдинига 1.2А ток окиб туриб, кейин бу токка одамни урайотган ток 
хам кушилиб 
1.2А + 0.1А = 1.3А ток булиб колди, шу билан нима узгарди.., хеч нарса.. Чунки 2Алик автомат учун 
хам 1.3А ток нормал холат бу, автомат отишига сабаб йук, занжирда КЗ йук, перегруз йук, ток 2А 
дан ошиб кетмаган, шундай экан автомат нега отади, отмайди. Хаттоки автомат 2А лик булиб, 
ундан 2.2А ток окса хам автомат ярим соатча отмай туради, чунки ток нормадан арзимаган 
10%гина ошик, бунака кичкина фаркка автоматнинг тепловой расцепители мгновенно ишламайди, 
кизиб кизиб, уйгониб, автоматни учиргунича орадан ярим, бир соат утиб кетади, кейин учиради. 
Одам эса 2 минутда улиб булади масалан. Демак автоматни окайотган токка жуда такаб 
танлашни, урнатишни хам фойдаси йук мана, одам улиб булса буладики лекин автомат отмайди, 
автомат отади, факат одамни у'лдириб булиб. 


Нега..?, чунки одам токка ута сезгир, арзимаган 0.1А га улиб колади, агар одам токка чидамлирок 
булганида, масалан 10А ва ундан баланд токлардагина у'лганида унда анча шанс баланд булар 
эди, оддий автоматда хам тирик колишга.. 
Инженерлар, олимлар мана шу масала устида ишлаб, уйлаб жуда оригинал решение топишган. Бу 
решение дифференциал токка асосланган. 
Яъни оддий автомат ичига битта кичкина соленоидча урнатишган, фазадан кириб келган токни, 
сим буйлаб мана шу думалок соленоидчага соат стрелкаси буйлаб 2, 3та виток ураб яна чикиб 
кетган автоматдан ташкарига, нолдан кайтайотган симни хам автомат ичига опкириб бояги 
соленоидчага энди соат стрелкасига тескари килиб, 2,3 та виток килиб ураб, кейин автоматдан 
чикариб юборилган ташкарига. Яъни соленоидчага уралган витоклар сони бир бирига теппа тенг, 
виток йуналиши эса бир бирига карама карши. Фазадаги ток соленоидчада магнит майдон хосил 
килиб, магнит майдон окимини соат стрелкаси буйлаб окизишга харакат килади, нолдан 
кайтайотган ток хам худди уша соленоидчада магнит майдон хосил киладию лекин фазага тескари 
йуналишда окизишга харакат килади, фазадаги ва нолдаги токлар бир бирига теппа тенг булса, 
яьни бошкача айтсак занжирда ток хеч каерга утечка булмайотган булса, янаям бошкача айтсак 
хеч кимни ток урайотган булса соленоидчадаги магнит майдонлар бир бирини "еб" юбориб (чунки 
киймати бир бирига тенг, йуналиши эса карама карши) магнит майдон окими нолга тенг булади ва 
соленоидчадаги яна битта чулгамда, яъни агар мободо жуда кичкина ток пайдо булса автоматни 
учириб юборадиган 3- чулгамда хам ток нолга тенг булади, автомат ишлаб тураверади, отмай. 
Лекин жуда озгина булса хам токларда фарк булса, яъни фазадан занжирга кириб келайотган ток, 
нолдан кайтайотган токдан арзимаган 10 - 20 - 30мА га фарк килса, яьни занжирни каеридадур 
ерга утечка булайотган булса (йоки кимнидур ток урайотган булса) соленоидчада баланс 
бузилади, жуда оз булса хам айланувчи магнит майдон окими пайдо булади, бу уз навбатмда 3- 
чулгамда, яъни узида жуда озгина ток пайдо булиши билан автоматни оттириб юборувчи 
чулгамда озгина ток пайдо булади ва автомат отади, кимнидур у'лимдан саклаб колади. 
мана шу автомат УСТРОЙСТВО ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНОГО ТОКА (УДТ) дейилади. 
"Дифференциальный ток" дегани бу токлар фарки дегани, яъни фазадан занжирга кирайотган ва 
нолдан кайтиб чикайотган токларни бир биридан фарки дегани. Нормаль холатда бу токлар бир 
бирига теппа тенг, автомат ишлаб тураверади, ненормал холатда эса :
фазадаги ток = нолдаги ток + ерга утечка булайотган ток (10,20,30мА) булиб колади, УДТ ичидаги 
соленоидчада бу уз таъсирини курсатади ва УДТ отади. 


Нега УДТ.., узимиз билган, урганиб колган УЗО, ДИФ терминлар кани..? - деса, УДТ бу умумий 
термин, узимиз билган УЗО хам, ДИФ хам УДТ оиласига киради, хар 2каласи хам "токлар фарки"га
ишлагани учун, яьни китобий айтсак "дифференциальный ток"ка ишлагани учун, умумий килиб 
Устройство Дифференциального Тока (УДТ) дейилади.
Хуш.., нега, энди энди дуконларда УЗОлар кузга ташланиб колди, энди энди кулокка куп 
чалинаяпти УЗО, ДИФ Автомат деган гаплар, нима булар энди ихтиро килиндими, олдин йук 
эдими..? - бор эди, хатто 2 - жахон урушидан!! олдин хам бор эди УЗОлар, уни ихтиро килиб 
булишган эди, лекин!! жуда купол эди, габарити катта эди, энг мухими сезгирлиги жуда паст эди, 
яъни масалан 400мА утечкага сеза олар эди, 300мА утечкага сезиб отар эди, лекин бундан кам ток 
утечкини сезмас эди.., хуллас одам токка тушиб колса одам улиб булганидан кейин отарди
😊

битта сабаби шунинг учун жуда оммалашмаган эди..
Оммалашмаганини 2 - сабаби у пайтларда яъни 20 - асрнинг 30 - 40 йилларида тармок кучланиши 
узи паст эди, 127в эди, анча хавфсиз эди узи шундогам. 127 в га тегиб кетса унака 220в га ухшаб 
каттим уриб, карахт килиб ташламайдида одамни.. Лекин бугунги кунимизда техника, 
технологиялар анча ривожланиб УЗОларнинг сезгирлиги ута сезгир булди, 30мАни сезади, 20мАни 
сезади, хаттоки 10мАни!! (0.01Ани) сезадиганлари бор хозир. Бу канчалар койил коларлик 
нарсаки, узидан 15 - 20А лаб ток окиб турганида, арзимаган 0.01А утечкани сезса!!, койил колиш 
керак бунга.. 
Яна габарити жуда кичкина булиб, модульный автоматдек булиб колди. УЗОнинг тан нархи хам 
анча пасайди, одамлар сотиб ола оладиган даражада, доступный булди.
Шунинг учун хам жуда оммалашиб кетди хозир. 
УЗОнинг ДИФнинг ишлаш принципига оид умумий маънолар мана шулар.. 
Хууш..,демак давом этамиз. 
УЗО - Устройство Защитного Отключение дегани, яъни узбекчасига "Бир нарсани химоя килиб 
токни узиб к'у'ювчи к'урилма" дегани. 
УЗОнинг реал, ички куриниши бундай, диккат килинса ичидаги думалок шаклда дифференциаль 
трансформаторини куриш мумкин, думалок соленоидчаси бор, фаза ва нол клемникдан симлар 
УЗО ичига кириб бориб, мана шу дифференциаль трансформатор соленоидчасини 2, 3та виток 
айланиб, яна чикиб кетган УЗО ичидан. 
УЗОнинг мана реал ички тузилмасидан куриниб турибдики УЗОнинг ичида хеч кандай биметалл 
пластиналар хам йук (тепловой расцепитель учун), КЗ булиб колса занжирни узиб юбориш учун 
уртасида штифти булган соленоиди хам йук. Яъни УЗО занжирдаши перегрузни хам билмайди, 


унга чора кура олмайди, занжирда Кфз булса уни хам билмайди, хеч кандай чора кура олмайди, 
каердан хам чора курсин ичида шу нарсага тааллукли узелларнинг узи булмаса, на теплушкаси 
булса ва на КЗ учун эл. магнит расцепители, уртасида штифти бор чулгамми булса.. 
УЗОнинг ичида дифференциаль трансформатори бор ва токларда небаланс булиб колса шуни 
сезиб занжирни узиб юборадиган дифференциаль химоя тизими бор холос, бошка хеч нарса йук. 
Савол : Унда нимага одамни чалгитиб устига, корпусига 16А, 25А, 32А, 40А ва хоказо деб йозиб 
к'у'йган, барибир окайотган ток мана шу устига йозиб к'уйган токдан ошиб кетса хам УЗО 
тураверар экан хеч нарса килмай, тутаб, эриб, йониб кетаверар экан, КЗ булса хам тураверар экан 
хеч нарса килмай, эриб йониб... 
Жавоб : УЗОнинг устига йозиб к'уйган номинал токи бу - агар УЗО ичидан окиб утайотган ток, УЗО 
корпусига йозилган к'ийматдан ошиб кетса УЗОни ичидан юргазилган симлар, ичидаги 
дифференциаль трансформатор соленоидига 1, 2 виток ураб олиб утилган симлар кизий 
бошлайди, эрий бошлайди, узилиб кетиши мумкин, кейин УЗО ишламай колиши мумкин, яна 
мана шу кизишдан пайдо булган иссиклик УЗО ичида димланиб, УЗО ичи жуда кизиб кетиб, 
ичидаги кичкинагинк платачаси, радиодеталлари бузилиши мумкин, шунинг учун УЗОйим куп
йиллар хизмат килсин десанг, тезда бузилиб колмасин десанг, УЗО ичидан окайотган токни, яъни 
УЗОга уланган нагрузка токини мана шу корпусга йозилган кийматдан ошириб юбормаа!! - дегани, 
агар ток мана шу кийматдан ошса УЗО отади, токни узиб к'у'яди ДЕГАНИ ЭМАС!! 
УЗО ФАКАТ ВА ФАКАТ ФАЗА ВА НОЛ СИМЛАРИДАГИ ТОКЛАР БИР БИРИГА ТЕНГ БУЛМАЙ 
КОЛСАГИНА, ЯЪНИ ТОК КАЕРГАДУР БЕГОНА ЖОЙГА УТЕЧКА БУЛСАГИНА ОТАДИ!!, бошка хеч 
нарсага ОТМАЙДИ, эриб, йониб кетаверади. УЗО КЗга хам отмайди, перегрузга хам 
отмайди!!Каердан хам отсин, ичида бундай узелларни узи булмаса, таги йук булса..


УЗО ни устига йозган 16А, 50А, 63А ни на КЗга ва на перегрузга УМУМАН ДАХЛИ ЙУК, бу факат 
ичидаги дифференциаль трансформаторга бир икки виток ураб олиб утиб кетилган сим мана 
шунча амперга чидай олади, кейин кизиб, эрий бошлайди, кейин фалон пуллик УЗО бузилиб 
колади - дегани!! (расмга каранг) 
Савол : Унда нимага одамни чалгитиб УЗОни ичидаги симлари, платаси, радиодеталларини хар 
хил токка чидайдиган килиб чикарган, яъни 16А лик УЗО бор, 25Алик УЗО бор, 80Алик УЗО бор..., 
биттагина энг катта амперда чикариб к'у'явер булди..., хамма уша энг бакувват УЗОдан, энг токка 
чидамли УЗОдан олсин, масалан 80Алик УЗО чикар факат, нима киласан хаммани чалгитиб..! 
Жавоб : Бу погрешность билан боглик, УЗОларда утечка токи жуда кам узи, 10 - 20 - 30мА!!, яъни 
жуда кичик кийматларда ишлайди УЗО. Агар узи 12А ток окадиган жой булсаю, одам у ерга 
бакувват булсин, тез куйиб колмасин, умри узок булсин деб 80А лик УЗО к'у'йса, УЗО 
ишлайверади, лекин!! худди эл. счётчикларда 40А ток окадиган жойга шу токка якинрок 50/5 Т/Т 
урнатиш урнига 200/5 йоки 300/5 Т/Т лар урнатса МИБ уни ечдириб ташлаганидек, "узига мос, 
токка энг якин т/т урнат, жуда катта т/т ургатиб олибсан, бунакада освещение, холодильник, 
компьютер каби кичик ток оладиган нарсаларни счётчик сезмай коладику, хисобламай коладику, 
бу хищениеку - деганидек, узи кичкина булган токлар, 300/5 т/т дан утиб, яна 60 баробар!! 
камайиб, жуда кичик миллиампер булиб колиб, эл. счётчик бу миллиамперни унака яхши сезмай, 
хисобламай колганидек,
УЗОда хам узи узоги 12А ток окадиган жойга 16Алик УЗОни урнига 80Алик УЗО к'у'йса бояги 30мА 
сезгирлиги сал сурилиб 35мАда отадиган булиб колиши мумкин, 40мА да отадиган булиб колиши 


мумкин, лекин отади, ишлайверади, просто аник 30мАда отмай колади, сал узгариб колади 
"отключающий ток утечки"си. 
Чунки УЗО ичидаги дифференциаль трансформатори, соленоиди уша токка мос ясалган, яъни уша 
соленоидга 2,3 та виток ураб кетилган фаза ва нол симларида ток УЗОга йозилган номинал 
кийматга якин булса, магнит майдон хам насыщенный булади, зич булади ва дифференциаль 
трансформатор аник, тиник ишлайди, чунки айни шунака ток учун ясалган бу УЗО ичидаги 
дифференциаль трансформатор.
Кичикрок токларга эса, соленоид хам кичикрок ясалган, хуллас уша оттириб юборадиган ток 
утечки аник 30мА га тенг булиши билан отиши учун шундай килинган, катта токларни 
дифференциали хам катта, кичик токларни дифференциали хам кичкина, погрешность булмаслиги 
учун, УЗО узига йозилган кийматда аник ишлаши учун (10 - 20 - 30 - 100мА) шундай килинган, хар 
хил диапазон ток учун махсус ясалган УЗОнинг ичидаги узеллари.
Шунинг учун хар хил амперажда УЗО лар чикарилган, худди оддий автоматлар стандартига ухшаш 
16А дан 80 Агача бор (100А лиги хам бор шекилли)
Одам уша ерни номинал токига мос узи танлаб олади ва урнатади. 
УЗОни факат ток утечкига отишига далил, КЗга хам, перегрузга хам ишламаслигига далил УЗОни 
корпусига чизиб к'уйган принципиаль схемада эл. магнит расцепител хам йук( КЗни сезиши учун) 
тепловой расцепитель хам йук(перегрузни сезиши учун), бу дегани УЗО ичида бундай узелларнинг 
узи йук дегани. 
принципиаль схемада факат ток утечкига тааллукли нарсалар бор холос.Лекин ДИФ автоматда эса, 
хаммаси бор, ток утечкига оид узеллар хам бор, КЗ учун эл. магнит расцепител хам бор, перегруз 
учун тепловой расцепитель хам бор, буни яккол чизиб к'уйган ДИФ автомат корпусига, 
принципиаль схемада.
Чунки ДИф автомат дегани узи оддий автомат + УЗО деганида, гибридда бу.. Шунинг учун ДИФ 
ичида КЗ, перегруз каби оддий автоматга хос узеллар хам бор, утечка каби УЗОга хос узеллар хам 
бор, хуллас хаммаси бор..


Савол: УЗО ва ДИФ жуда бир бирига ухшар экан, тузилиши, корпуси ва хоказо, одам чалгир экан 
озгина, адаштириб к'у'йиши мумкин экан. Кандай осон ажратиб олсам булади, нимага эътибор 
килишим керак биттада билиб олиш учун бу нарса УЗОми йоки ДИФми? 
Жавоб: УЗО буйича юкорида етарлича айтилди, яъни УЗОнинг устига, УЗО ичида юргазилган 
симларнинг, ичидаги узелларнинг чидай олиши мумкин булган амперажни йозади, ток шу 
йозилган ампердан хам ошса УЗО ичидаги узеллар кизиб, куяди, УЗО бузилади. Хуллас УЗОга 
узини ички кисмлари чидай оладиган энг баланд ампераж йозилади факат. 
16А, 50А, 80А деб. Хамда корпусдаги чизилган принципиаль схемада "эл. магнит ва тепловой 
расцепитель"ларнинг шартли белгиси булмайди! 
мана шулар хаммаси УЗО 


Энди ДИФ автомат бу - оддий автомат + УЗО булгани учун, яъни ДИФнинг кок ярми оддий автомат 
булгани учун, халкаро стандартда кура оддий автоматларни кайси категорияга тааллукли эканини, 
корпусида, маркировкада ОБЯЗАТЕЛЬНО курсатилиши шарт!! Шунинг учун ДИФнинг устига 
йозилган номинал ампераждан олдин ДИФнинг кок ярми булган оддий автомат кайси категорияга 
тааллукли экани албатта йозилган булади. Узи умуман энг популяр категория "С" категория 
булгани учун "С" харфи билан йозилган ДИФлар асосан кузга ташланади дуконларда, бозорларда, 
шитларда. 
Демак ДИФни биттада энг осон билиб олишни йули, номинал ампераж сони олдида категория 
харфи булади, купинча "С", лекин "В" харфи хам булиши мумкин б, "D" харфи хам.2 - томондан 
ДИФ корпусига чизилган принципиаль схемада "эл. магнит ва тепловой расцепитель"ларнинг 
шартли белгиси хам чизилган булади 
Хуллас энг осон йули, корпусдаги йозувда : С16, С25, С50, С63 - булар ДИФлар (бу ерда "С" харфи 
ДИФнинг ярми булган оддий автоматнинг категорияси, яъни "С" категориялик автомат турибди 
ДИФ ичида дегани бу.. (лекин ДИФ ичида B16, D25 каби бошка категориялик автомати бор булган 
ДИФлар хам бор узи, бизда популяр эмас факат)
16А, 25А, 50А, 63А - деб йозилган булса булар УЗОлар булади..
Савол : Модомики ДИф бу - оддий автомат + УЗО экан, шуни узим ясаб олганим яхшими, яъни 
битта оддий автомат олиб, йонига УЗО хам урнатиб, кабелни оддий автоматга киргазиб, чикариб, 


кейин УЗОга киргазиб чикариб узим ДИФ ясаб олганим яхшими, йоки бошни котирмай, тайергина, 
ихчамгина ДИФ сотиб олганим яхшими..? 
Тайер моноблок ДИФнинг + ва - лари : 
1) Шитда кам жой олади + 
2) "Авт + Узо" караганда арзонрок 
3) УЗОга ухшаб путаница йук, яъни тушунмаган одамлар УЗОнинг устида йозилган "16А 
30мА" йозувни куриб, бу нарса 30мА утечкани хам сезади ва ток 16А булганида отади - деб яхши 
тушунмай, занжирга УЗОни узини к'у'йиб кетиб, кейин КЗ булиб колиб, УЗО КЗга пинагини бузмай, 
отмай, йониб кетиб, девор ичидаги симлар эриб, пожарлар чикиб ва хоказо муаммолар йук, битта 
урнатилди булди, масала хал булди.. + 
4) Агар ярми бузилса, яъни ДИФнинг ярми булган оддий автомат кисми бузилса хам, 
колган ярми булган УЗО кисми бузилса хам хаммаси ахлатга ташланади, узи ярми бузилмаган, УЗО 
кисми зур ишлаяпти, лекин барибир ташланади ахлатга корпус битта булгани учун, моноблок 
булгани учун. - 
5) Отса билиш кийин бу занжирда КЗ булиб колиб отдимикин, йоки каердадур утечка 
бормикин, кимнидур ток урдимикин, нега отдийкин, ДИФни кайси кисми отдийкин, оддий 
автомат кисмими, УЗО кисмими - билиш кийин, хар 2 холатда хам биттагина рукояткаси тушиб 
колади пастга, отиб.. -УЗО хакида унданам зур мисол бор.. 
Бир катта ховли бор, атрофи баланд деворлар билан уралган, ховли ичида одамлар 
яшайди.Кучадан, девор тешигидан уша ховлига битта трубада иссик сув кириб, ховлини айланиб, 
кейин яна уша тешикдан ташкарига чикиб кетган, бу иссик сув трубаси факатгина ховли ичидаги 
одамлар исиниши учун, трубани иссигидан хоналар ичини иситиш учун ховлига кирган, кир ювиш, 
кул ювиш, гилам ювиш учун эмас!! Энди уша ташкаридан ховлига кириб, кайтиб чиккан трубани 
деворига битта хона килиб, битта назоратчи одам утказиб куйилган уша хонага. 
Девор тешигидан ховлига кирайотган трубанинг бу учида хам, ховлини айланиб айланиб кирган 
жойидан яна кайтиб чиккан 2 - учида хам сув счётчиги бор 
Агар ховлига канча м3 сув кирса, худди шунча кайтиб чикса демак одамлар трубани тешиб олиб, 
уша иссик сувдан чумилишга, гилам ювишга, мошина ювишга фойдаланмаяпти, хаммаси жойида, 
чунки 2та счётчик бир хилда айланиб турибди.., канча сув кирса до миллиграмма худди шунча сув 
кайтиб чикаяпти.., чунки ерга тукилмаяптида хеч каерда.. 
Энди агар назоратчи одам карасаки кирувчи трубада турган счётчик тезрок айланаяпти, худди уша 
трубани узи, ховлини айланиб чикишида турган счётчик камрок айланаяпти, йоки бошкача айтсак 
кирайотган сув микдори билан кайтиб чикайотган сув микдори теппа тенг эмас, чикишда сув 
камрок озгина.. 
Бу нима дегани : Кимдур ховли ичида секин трубани битта жойини кичкина сверлода тешиб олиб, 
уша иссик сувга идиш товогини ювиб олаяпти, мошинасини ювиб олаяпти ва хоказо, ерга канчадур 
сувни окизаяпти, мана шу микдор сув ерга шимилиб кетаяпти окиб, шунинг учун чикишда сув 
камрок, уша камрок кисми ховли ичида ерга оккан, труба билдирмай тешиб олинган.. 
Назоратчи 2та счётчикнинг айланиш тезлиги бир биридан фарк килиши билан сразу сувни 
кранларини йопиб куяди, чунки нимадур нето.., чунки йопик контурда канча сув кирса, худди 
шунча сув кайтиб чикиши керак.. 
Сувни учириб олгач, ховлига киради ва хаммани йигиб айтади : Мен сизларга иссик сувдан факат 
исиниш учун фойдаланинглар деган эдим, трубани тешиб олиб, сувни ерга окзиб, шу сувда 


чумилиб, кир ювманглар деган эдим.., ораларингда кимдур бекитикча шу ишни килаяпти, мени 
алдай олмайсизлар, трубани ховлига киришида хам, ховлидан кайтиб чикишида хам ута сезгир 
счётчиклар турибди, мен дарров биламан счётчикларнинг айланиш тезлиги фаркидан.., бу 
счётчиклар шунака сезгирки, хатто чикишда 10гр. (10мА), 30гр. (30мА) сув кам чикса хам сезади, 
мободо шундай катта трубадан ерга томчилаб турган сув булса уни хам сезади 
Шунинг учун сизларга мухлат, агар трубани бекитикча тешиб олиб, иссик сувдан бошка максадда 
фойдаланайотган одамни узингиз топиб, аниклаб, бояги тешикни яхшиликча йопинг, булмаса 
сувни кранларини очмайман, исинишгаям сув йук энди, музлаб утираверасизлар - деб кайтиб 
чикиб кетган надзортчини мисолига ухшайди.. 
УЗО хам шунака ишлайди, шунинг учун УЗОларга хамиша, обязательно! фаза хам нол хам кириб 
чикади, чунки нормалда фазадан канча ток уй ичига кирса, айнан худди шунча ток нолдан кайтиб 
чикади, йулда йуколмайди, осмонга испарение булмайди, хеч каерга йуколмайди ток, ичидаги 
бояги назоратчи (дифферинциал трансформатор и счётная логика) фазадан кирган ток билан 
нолдан кайтиб чикайотган токни хаттоки 0.01А аникликда улчаб туради.., 2каласи тенгми 
мархамат, ток окавер ичкарига, кадамингга хасанот.., лекин уй ичида кимдур токни ушлаб олди, 
уни ток ураяпти, бошкача айтсак бир кисм ток одам бадани оркали ерга окаяпти, нолдан кайтиб 
чикайотган ток чёта сал камрок, фазадаги токка теппа тенг эмас, демак нимадур нето, УЗО сразу 
отади.. 
Шунинг учун хам УЗОда ФАЗА хам НОЛ хам айнан битта оиланики, битта занжирники булиши 
керак.., бегона НОЛ билан УЗО ишлай олмайди.. 
Бу худди иссик сув трубаси мисолида, бояги назоратчи одам, кирувчи трубадаги счётчикни узини 
ховлисига кирган трубада турган сув счётчикига караяптику, лекин чикувчи трубадаги сув 
счётчигини эса сал узокрокда жойлашган яна битта бошка шунака ховлининг, бошка назоратчини 
хонасига бориб карайотганга ухшайди 
Ахир у бошка ховли, бошка контур, уларни чикишидаги счётчикни санга нима дахли бор энди 
Энди шитларга УЗО + АВТОМАТ килиб к'у'йган яхшими, йоки битта ДИФни узини куйган яхшими - 
деса, лично узимга ДИФ йокади, ихчам ва тушунарли булиб туради шитда, куп жой овормийди 
"узо + автомат"га ухшаб.. 
Путаница хам кам булади, "фалон розеткада КЗ булган эди, симлар эриб, йонию кетди, хамма ер 
расво булди, нимага унака булди" - деса, симларда янгилишиб кетган, баъзи занжирлар УЗОни 
узида туриб колган, ундан олдин автомат куяман деб, бошка занжирга 2марта автомат к'у'йиб 
к'у'йган, йоки к'у'йган автомати узидан кейинги УЗОни питать килмай колган, хуллас путаница 
хамма ер.. 
Битта ДИФ куйиш керак булди, фаза ва нол кирди, фаза ва нол чикди тамом, хаммаси тушунарли 
ва ихчам… 
Manba: Elektrik7
XISLATBEKPRO; RAHIMJON 
Tayyorladi: Elyorbek M
@milliyenergiya

Download 0,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish