O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

18-jadval
N o‘xatning asosiy kenja turlari tavsifli belgilari
Belgisi
Ekma ko‘k 
n o ‘xat
Xashaki ko‘k no‘xat 
(Plyushka)
Donning shakli
Sharsimon
Y umaloq-burchakli
Donning yuzasi
Silliq
Silliq, ko'pincha mayda 
chuqurchalari bo'ladi
Donning rangi
Oq, sariq, 
pushti, yashil, 
bir tusli
Kulrang, qo‘ng‘ir qora, 
bir tusli yoki naqshi bor
Maysalari
yashil
Yashil
Yashil, bandlari qizil 
rangda va yon bargchalaridan 
poyasi atrofida xollari bor
Barglari
Yashil
Yashil, yon bargchalaridagi 
poyasining atrofida qizil 
xollar bo‘ladi
Gullari
Oq
Qizil-binafsha rangda
N o ‘xat navlari ikki guruhga: archiladigan no'xat va shirin no‘xatga 
b o iin ad i.
A rchiladigan n o ‘xat guruhi dukkaklarning ichki devorida qalin 
pergam ent hujayra qatlam i borligi bilan ta ’riflanadi. Shunga k o ‘ra 
dukkaklar qattiqdek b o iib ko‘rinadi. Bu guruhga kiradigan o‘simliklaming 
dukkagi oziq-ovqatga ishlatilmaydi, faqat doni uchun ekiladi.

---

Shirin n o ‘xat guruhi dukkaklarining devorida pergam ent qatlam
boimasligi bilan farq qiladi. Yashil dukkaklari sershira, yumshoq bo iad i, 
yetilganda bir oz dag‘allashadi. Lekin shirin no‘xat navlarining dukkagi 
yetilganda ham tavaqalari birmuncha yo‘g‘on va nozik b o iib qolaveradi. 
Shunga k o ‘ra oziq-ovqatga ishlatiladi va «lopatki» degan nom bilan 
konservalashda foydalaniladi.
0 ‘zbekistonda tumanlashtirilgan k o ‘k no‘xat
navlarining tavsifi
K o‘k no‘xat navlari ko‘pgina morfolik, biologik va xo‘jalik belgilari 
bilan bir-biridan farq qiladi.
Navga xos asosiy morfologik belgilar jumlasiga quyidagilar kiradi:
1. Poyasining bo‘yi va bo‘g‘im oraliqlarining soni. Bundan tashqari 
birinchi to ‘pgulgacha b oig an bo‘g‘im oraliqlarining soni yoki dastlabki 
gullarining nechogiik baland joylashganligi ahamiyatga ega. Guli qancha 
past joylashgan bo isa, bu nav shuncha tezpishar va hosilni o ‘rib-yig‘ib 
olish shuncha qiyin boiadi.
2. D ukkagining shakli va yirik-maydaligi. D ukkaklari to ‘g ‘ri va 
egilgan, kattaligi (uzunligi) esa 40 mm dan 70 mm gacha boiadi.
3. Donining rangi, yirik-maydaligi. Doni har xil b oiadi, ekma ko‘k 
no‘xatda turli (pushti, och yashil va boshqa) tusli don ko‘proq uchraydi. 
Donning yirikligi yoki 1000 donasining vazni har xil b o ia d i va turli 
navlarda 130 g dan 400 g gacha yetadi.