O. X. Xamidov universitet rektori, rais

 
O‘QUVCHILARNI KIMYO FANIGA QIZIQISHINI OSHIRISHDA MULTIMEDIA 
VOSITALARIDAN FOYDALANISHNING AHAMIYATI 
Xo‟jaev R.R., Xiva shahar 56 –son
IMI kimyo fani o‟qituvchisi 
 
Yurtimizda joriy qilingan uzluksiz ta‘lim jarayoni va unga bo‘layotgan e‘tibor nafaqat 
yurtdoshlarimiz, balki jahon hamjamiyati tomonidan ham munosib baholanmoqda. Uzluksiz ta‘limni 
amalga oshirishda malakali, raqobatbardosh kadrlar tayyorlash maqsad qilib qo‘yilar ekan, bu borada 
ta‘limning barcha turlariga o‘ziga xos mas‘uliyat bilan qaramoqlik har bir pedagogning burchi sanaladi. 
Uzluksiz ta‘limning sifat va samaradorligini oshirishda umumiy o‘rta ta‘limga alohida e‘tibor talab 
qilinadi. 
Axborot-kommunikastiya texnologiyalari (AKT) biznes, iqtisodiyot, sayohat, nashriyot, ta‘limning 
asosiy sohalarida tubdan o‘zgarishlarga olib keladi. AKT globallashuvga ta‘sir etadigan, butun dunyoni 
yaxlit qiladigan kuch va imkoniyatlarga ega. AKTning o‘quv jarayoniga integratsiyasi yangi 
imkoniyatlarni yaratadi hamda o‘quvchilar oldiga yangi vazifalar qo‘yadi. 
Kimyo fan sifatida yuqori darajadagi abstrakt mazmunga ega. Kimyoda biz kimyoviy voqealarni 
makro darajasida kuzatamiz, mikro darajasida talqin qilamiz va tushuntiramiz, so‘ngra ramziy darajasida 
(formula, tenglama, grafik va boshqalar asosida) taqdim etamiz. 
Bugungi kunda veb va interaktiv o‘qitish, animastiya modellashtirish va boshqalardan foydalanish 
imkonini berayotgan AKT sohasida erishilgan taraqqiyot kimyo fanini tushunishni yangilantirishda 
muhim ahamiyatga ega. 
Yoshlarimizda bolalikdan boshlab interetdan olinayotgan axborotlarga tanqidiy yondashish va 
uning foydali manbalari asosida o‘z dunyoqarashini kengaytirish, g‘arazli ma‘lumotlarni inkor eta bilish 
idrokini, mafkuraviy immunitetni hosil qilish g‘oyat muhimdir. 
O‘quvchilarining kimyo faniga qiziquvchanligi va bilishga bo‘lgan ehtiyojini hisobga olgan holda 
pedagogik va axborot texnologiyalaridan darslarda samarali foydalanish bugungi kun pedagoglaridan 
zamon bilan hamnafas bo‘lishni talab qiladi. 
Kimyo fani o‘qituvchisi o‘qitish tamoyillaridan biri sanalmish ta‘lim-tarbiyaning ko‘rgazmalilik 
tamoyili asosida darslarni tashkil qilishga harakat qiladi. Ko‘rgazmalilik asosida tashkil qilingan darslar 
mazmunan boy, yorqin ranglarda ifodalangani va o‘tilayotgan mavzu o‘quvchi ongida yaqqol ifodalanishi 
bilan ham ahamiyatlidir. Bunda: 
 talab asosida ko‘rgazmalilik aniq predmet va narsalarni kuzatish va ko‘rsatish orqali; 
 mavjud predmetlar va narsalarning modeli va nusxasidan foydalanish orqali; 
 jarayonning tasviri, jadval yoki laboratoriya mashg‘ulotlarini ko‘rsatish orqali amalga 
oshiriladi. 
O‘qituvchi ushbu tamoyilni amalga oshishida multimedia vositalaridan ham foydalanishi mumkin. 
Zero, o‘tilayotgan mavzuni bola tasavvurida yaqqol hosil qilish va ta‘lim sifatini oshirishda multimedia 
vositalari orqali namoyish qilishning ahamiyati beqiyosdir. 
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta‘limi vazirligining 2013-yil 22-avgustdagi 273KB- sonli ―Umum 
ta‘lim fanlari bo‘yicha‖ uzviylashtirilgan Davlat ta‘lim standartlari va o‘quv dasturlarini tajriba-sinovdan 
o‘tkazish to‘g‘risidagi buyrug‘iga asosan, sinflarda kimyo fanidan mavzular kompetensiyaviy yondashuv 
asosida olib borildi. Bunda o‘quvchilarni fanga qiziqishini oshirishda tayanch va xususiy 
kompetensiyalardan foydalanildi. O‘quvchilarda muloqotni rivojlantirish orqali kommunikativ 
kompetenstiya, ma‘lumotlar izlash orqali axborotlar bilan ishlash kompetenstiyasi, o‘zaro hurmat va 
darsda faol qatnashish orqali ijtimoiy faol fuqarolik va shaxs sifatida o‘z-o‘zini shakllantirish 
kompetensiyasi, urf-odat va an‘analarimizga rioya qilish orqali umummadaniy kompetenstiya, hisob 
kitoblarga tayangan holda ish yuritish va yangiliklardan xabardor bo‘lish orqali matematik savodxonlik 
va fan, texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish kabi kompetensiyalar shakllantirildi. 
Interfaol doska esa elektron darsliklar (ED) va boshqa elektron axborot ta‟lim resurslaridan 
(EATR) o‘quv jarayonida foydalanishning eng qulay imkonini beradi. Ayniqsa, yuqori sinflar uchun 

---

117 
Multimedia markazi tomonidan bir qancha EATRlar ishlab chiqilgan bo‘lib, bular interfaol elektron 
doska yordamida o‘quvchilarga yetkazib berilishi lozim. O‘quvchilar mustaqil o‘zlari yoki guruhlarda 
interfaol doska yordamida EATRlardagi o‘yinlar, testlar, krossvordlar va boshqa qiziqarli mashg‘ulotlarni 
bajarishlari mumkin. Bu faoliyat natijasida o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishlari oshadi va ta‘lim 
jarayonida juda katta samaradorlikka erishiladi. Agar dars jarayonida real obyektlarni ko‘rish va kuzatish 
mumkin bo‘lmagan hollarda ulardan foydalanish yanada asosli bo‘ladi. 
Bunday ko‘rinishdagi zamonaviy darslarning tashkil qilinishida ta‘lim muassasalarida quyidagi 
ko‘rinishdagi qo‘shimcha chora-tadbirlarni amalga oshirish maqsadga muvofiqdir: 
 axborot texnologiyalari va yangi pedagogik texnologiyadan turli fanlarda foydalanishni yo‘lga 
qo‘yish va rag‘batlantirish; 
 maktablarda zamonaviy axborot va pedogogik texnologiyalarni aks ettiruvchi burchaklar yoki 
ko‘rgazmalar tashkil qilish; 
 fan kabinetlarida AKTning ahamiyatini ko‘rsatish; 
 O‘quvchilar bilan kompyuter savodxonligini oshirish uchun tashkil qilinadigan to‘garak 
ishlarini jonlantirish; 
Pedagoglarning dars mashg‘ulotlari davomida kompyuter texnologiyalaridan foydalanishi 
natijasida o‘quvchilarning o‘z ustida ishlash ko‘nikmalari rivojlanadi, ta‘lim samaradorligi oshadi. 
Demak, darslarda multimedia vositalaridan foydalanishning afzalliklari sifatida ta‘lim-tarbiya 
jarayonini jadallashuvi, o‘quvchilarning intellektini rivojlantirishga qaratilgan uslublarni qo‘llashga 
imkoniyat berilishini e‘tirof etish mumkin. Shunday ko‘rinishdagi darslarni tashkil qilish asnosida vizual 
informasiyalarga yuqori darajada talabgor bo‘lgan o‘quvchilarning xohishi amalga oshadi, mashg‘ulot 
zerikarli ko‘rinishdan mazmunan boy va ta‘sirchan darsga aylanadi, ko‘rgazmalilikning amalga oshishi 
natijasida diqqat va yangi mavzuning xotirada uzoq muddatga saqlanib qolishi ta‘minlanadi. 
O‘quvchilarning axborot olishga bo‘lgan ehtiyojlarining qondirilishi uchun shart-sharoitlar yaratiladi. 
Darsni mazmunli o‘tishiga tayyorgarlik ko‘rilishi natijasida esa, o‘qituvchining ijodkorligi va zamonaviy 
bilimlarni o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqi rivojlanadi. Axborotlar oqimi shiddat bilan oqib kelayotgan bir 
sharoitda bolalarning ongini va bilishga, o‘rganishga bo‘lgan intilishlari munosib baholanadi. Biz 
axborotlar asrida yashayotgan ekanmiz, bugungi kun o‘qituvchisidan yuksak intellektual salohiyat, ilm-
fanning zamonaviy yutuqlaridan boxabar bo‘lish talab etiladi.