O. X. Xamidov universitet rektori, rais

 
 
 
 
 
 

---

64 
BOSHLANG`ICH SINFLARDA ODOBNOMA (TARBIYA) DARSLARI ORQALI 
TEJAMKORLIK, ISTE`MOLCHI HUQUQI TUSHUNCHALARNI INTEGRATSIYALASHGAN 
USULDA TANISHTIRIB BORISHNING SAMARALI USULLARI 
Qobilova Z. A 
Kogon tumanidagi 10-o`rta ta`lim maktabning 
Milliy g`oya va ma`naviyat asoslari fani o`qituvchisi 
 
Ma`lumki, 2020-2021 o`quv yilidan boshlab barcha o`rta umumta`lim maktablarida ―Odobnoma‖, 
―Vatan tuyg`usi‖, ―Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari‖ fanlari bitta nom - ―Tarbiya ‖ nomi 
ostida birlashtirib o`tiladi. 
Bugungi shiddatli davr barchamizdan axloqiy va ma‘naviy jihatdan tarbiyaviy ishlarni yanada 
kuchaytirish lozimligini talab etmoqda. Ma‘naviyat yoʻq ekan, inson ongli ijtimoiy shaxs boʻla olmaydi. 
Hozirgi globallashuv jarayonlari kuchaygan, turli gʻoyalar oʻrtasidagi kurash keskinlashgan, ―ommaviy 
madaniyat‖ xurujlari butun dunyoga tarqalib borayotgan, internet tarmogʻi orqali uzatilayotgan 
buzgʻunchi axborotlar inson qalbi va ongini oʻziga qaram qilishga urinayotgan tahlikali zamonda 
kelajagimiz boʻlgan yosh avlodni hayotga tayyorlashning samarali shakl va uslublarini izlash davlat 
siyosati darajasidagi masalaga aylangan. Tarbiyaviy ishlarni davr talabiga javob beradigan holga keltirish 
uchun tarbiyaning asosi boʻlgan barcha gʻoyalar qaytadan koʻrib chiqilishi, asosiy e‘tibor bola shaxsiga 
qaratilishi, yillar davomida toʻplangan ijobiy tajribadan unumli foydalanish zarurligini taqozo etadi. Inson 
shaxsining kamol topishi esa juda murakkab va uzluksiz jarayon davomida shakllanadi. Uning tarbiyasiga 
ota-onasi, maktab, mahalla, doʻstlari, jamoat tashkilotlari, atrof-muhit, internet, ommaviy axborot 
vositalari, san‘at, adabiyot, tabiat va hokazolar bevosita ta‘sir koʻrsatadi. Shuning uchun ham yuqorida 
nomi ko`rstilgan fanlarning bir nom ostida birlashtirilishi bu o`z vaqtida olg`a surilgan islohotlardan 
biridir. Buyuk pedagog Abdulla Avloniy ―Turkiy guliston yoxud axloq‖ asarida shunday degan edi: 
―Alhosil, tarbiya bizlar uchun yo hayot-yo mamot, yo najot – yo halokat, yo saodat –yo falokat 
masalasidur‖. 
Bugun zamon o`zgardi, insonlar o`zgardi. Taraqqiyot o`z cho`qqisi sari dadil odimlamoqda. 
Hayotimizga juda ko`plab ―tejamkorlik‖, ―iste`molchi huquqi‖ kabi tushunchalar kirib kelmoqda. 
Aksariyat hollarda yangi tushunchalar mohiyatiga aqlimiz qisqalik qilyapti. Kelajak avlod ham bu 
muammolarga duch kelmasligi uchun, ularga yoshlikdanoq bu haqda ma`lumot berish joizdir. Ma`limki, 
boshlang`ich sinflarda odobnoma darsida o`quvchiga odob-axloq qoidalari: salomlashish odobi, jamoat 
joylarida o`zini tutish odobi, ovqatlanish odobi kabi axloq normalari o`rgatib boriladi. Endi Tarbiya fani 
o`qituvchisi mana shu normalarga tejamkorlik saboqlarini bog`lagan holda olib borsa, har bir bola 
yoshlikdanoq tejamkor bo`lib voyaga yetadi. Avval o`quvchilarga ―Tejab -tergamoq‖, ―Tejam‖, 
―Tejamkor‖, ―Tejamkorlik‖ ‖Tejamli‖, ‖Tejamlilik‖, ―Tejamoq‖ tushunchalari nimani anglatadi-yu , 
―Tejamsiz‖ tushunchasi nimani anglatishini tushuntirish kerak. 
O`zbek tilining izohli lug`atida bu tushunchalarga quyidagicha ta`rif beriladi: