O’. Toshbekov tuproqshunoslik asoslari fanidan o’quv-uslubiy majmua

Tuproqning mexanik tarkibi - dala sharoitida tuproqni qo’l bilan ezg’ilab ko’rish bilan aniqlaniladi, Bunda: sоz tuproq kaftga olib ishqalansa qumsiz mayin bo’lib seziladi. Pishitilsa uzunchoq va silliq bo’lib cho’ziladi. Qumoq tuproqlar qo’lda ezg’ilansa ularning baxmaldek mayin hilma-xil ekanligini quruq holda ishqalanganda qo’lda qolgan chang puflanganda tezda uchib ketishini sоzlarga qaranganda g’ovakroqligini yaqqol sezish mumkin. Shuningdek qumoq tuproqlar nam holida ancha plastik bo’ladi, sоzlarchalik yopishqoq emas. Pishitilganda uzunchoq bo’lib cho’zilmaydi va salgina bukilsa ham yorilib sinib ketadi.

Qumloq tuproqni qo’lga olib ishqalanganda qum zarrachalari ko’proq, sоz zarrachalari kamroq yirik kukunga o’xshab seziladi. Bunday tuproqlar quruq holatda g’ovak, nam bo’lganda esa plastik emas, pishitilganda uzunchoq bo’lib cho’zilmaydi, quruq holatda sоchiluvchan bo’ladi. Qumlari aniq ko’rinib turadi.

Tuproqning mexanik tarkibini tasvirlaganda, agar tuproq va zaminlari bir xil bo’lmasa, turli mexanik tarkibli qatlamlarning almashinish xarakteri va qalinligi aniqlaniladi.

Tuproqning donadorligi- tuproqning har xil katta kichikdagi va turli shakldagi ayrim bo’laklarga ajralish hodisasi uning donadorligi deyiladi.

Tuproq donadorligi ikki xilga bo’ladi: