O’. Toshbekov tuproqshunoslik asoslari fanidan o’quv-uslubiy majmua

3.1. Tuproqning granulometrik tarkibi qanday vujudga kelishini sо’zlab bera oladi.

3.2. Mexanik elementlar deb nimaga aytilishini va unga ko’ra Kachinskiy klassifikatsiyasi qanday tuzilganligini tushuntirib bera oladi.

3.3. Mexanik tarkib deb nimaga aytilishini tushuntirib bera oladi.

3.4. Tuproqni granulometrik tarkibiga ko’ra klassifikatsiyalashda necha hadli klassifikatsiyalar borligini va mexanik tarkibiga kura Kachinskiy klassifikatsiyasi qanday tuzilishga ega ekanligini tushuntirib bera oladi.

3.5. Tuproqni qancha qismi tosh ekanligi qanday aniqlanishini ko’rsatib bera oladi.

1-asоsiy savolning bayoni:

Nurash qobig’ining ustki qismi tuproq paydo qiluvchi ona jins hisоblanadi, Mazkur jinsdan tashkil topgan tuproq toshlardan tortib kolloidlar deb atalgan eng mayda zarrachalarni o’z ichiga oluvchi turli katta-kichik zarrachalardan iboratdir.

Tog’ jinslari va minerallarning ayrim zarralari mexanik elementlar deyiladi.

Tuproq va tog’ jinslari tarkibidagi zarralarning katta-kichikligi va miqdori har xil bo’ladi. Katta-qichiqligi bir-biriga yaqinroq va fizik hossalari o’xshash bo’lgan mexanik elementlar bir xil fraktsiyani hosil qiladi. Zarrachalarning ayrimlari kristal tuzilishiga ega bo’lgan uvoqchalar va minerallardan tashkil topgan( qvarts, dala shpati) boshqa bir xil minerallar makroagregat tuzilishiga ega bo’lsa, bazi bir ikkilamchi minerallar va organik moddalar esa amorf tuzilishga egadir.

Mexanik elemetlar o’zining katta kichikligiga qarab fraktsiyalarga bo’linadi.

Mexanik elementlarning Vilyams ishlab chiqqan va Kachinskiy tomonidan anchagina o’zgartirishlar kiritilgan klassifikatsiyasi eng keng tarqalgan klassifikatsiya hisоblanadi.

Kachinskiy shkalasi bo’yicha mexanik elementlar quydagi fraktsiyalarga bo’linadi:

3 mm - tuproqning tosh qismi (qirralisi chag’irtosh deb, yumaloqlari esa shag’al deb yuritiladi):