O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

lnduksiya.
  N e rv  m arkazlari orasidagi o ‘z a r o b ir-b irig a ta ’siri  in d u k siy atarzig a 
asoslanadi.  In d u k siy an in g  b ir  v aqtda  va  ketm a-ket  shakllan  m avjud.  B ir  vaqtda 
yuzag a k ela d ig a n   induksiya m anfiy va m u sb at b o ‘ ladi.  M anfiy induksiyaga kuchli 
shovqinni b o sh  m iy a yarim  sharlari ko ‘ruv p o ‘stlogk i faolligining susayishini misol 
qilish m um kin yoki ayrim  odam larda kuchli shovqin og'riqni susaytirgani kuzatilgan.
66
www.ziyouz.com kutubxonasi


Konvergertsiya
Divergensiya
«Umumiy oxirgi y o i»  
(konvergensiya)
Q uloq
Borun
25-rasm. O rqam iyada q o 'zg ’alishlam ing tarqalish turlari.
Orqa miya 
motoneyroni
M usbat induksiyada o ‘zaro ta ’sir q ila y o tg a n  m arkazlam ing faolligi ortadi. M asalan, 
shirin hidlardan nafas olish hidlov m ark azin in g  faolligini oshiradi, shu v aqtda ayrish 
analizatorlar neyrontarining faolligi o rtad i.
26> rasm . 
R e tsip ro k  
tormozlanish (Ch. Sherrington 
b o ‘yicha,1897).
A  -   oyoqlarning  holati 
(o 'n g   oyoq  bukilgan,  chap 
oyoq yozilgan);
B  ~  torm o zla n ish n in g  
taxmin  qilingan  mexanizmi 
(bukuvchi  muskulga  borgan 
qo ‘Zg 'dish bir VOqttling O 'Zida
 
R f w f t o u   U m a y r a n  
R enshou  h ujayrasi  orqali 
yozuvchi  m uskullar  m oto
• 
neyronini  tormozlaydi).
Yom
  -  
orqa  m iyadagi 
yozuvchi muskullar markazi,
 
B u K iw c h iia i 
Bm -  bukuvchi muskullarning
 
'
orqa miyadagi markazi,  Yo
  -  
y o z u v c h i 
m uskullar,
B -  bukuvchi muskullar.
67
www.ziyouz.com kutubxonasi


M usbat ketm a-ket induksiyada torm ozlangan m arkaz qo ‘zg‘aladi, manfly ketma- 
k e t  induksiyada esa aksincha b o ‘ladi.
Dominanta.
  D om inanta s o ‘zi rus olim i A. A.  U xtom skiy tom onidan  1923-yiIi 
fiziologiya faniga kiritilgan. M arkaziy nerv tizimida qaysidir bir nerv markazi boshqa 
m arkazlardan faoliyatda ustunlik, y a ’ni dom inantlik qiladi.
D om inant m arkaz yuqori  q o ‘z g ‘aluvchanlikka ega b o iib , tu rg ‘un va davom li 
q o ‘z g ‘algan b o ‘Iadi. D om inant m a rk a z o ‘zidan kuchsizroq q o ‘zg‘algan markazlardan 
q o ‘z g ‘alishni o ‘ziga tortib olish x u susiyatiga ega. N atijada dom inant m arkaz bilan 
b o g ‘liq  funksiya  kuchayadi.  M asalan,  och  hayvon  ovqatlanayotganda  terisining 
xohlangan jo y i elektr toki bilan q o ‘z g ‘atiisa, o g ‘riqdan qochish o ‘m igaovqatlanishni 
tezlatadi. Ekzogen endogen va su n ’iy dom inantlar boMishi mumkin. Sovuq sharoitda 
b a q a la r  o rq a   o y o q la rin i  ta n a sig a   ilo ji  boricha  y o p ish tirib   o lish ad i.  Shunday 
sh aro itd a  baq ag a h ar qanday tashqi  ta ’sir oyoqlarini  yanada kuchliroq bukishiga 
olib k eladi.  Buni ekzogen d om in an ta d e b  ataladi.
B a h o r o y larid a jin s iy  g o rm o n la r t a ’sirid a erkak b aqalar oldingi oyoqlari bilan 
u rg 'o c h ila m i quchoqlash refleksi kuchayadi. Shunday holatda baqa terisi ta 'sirlansa 
him oyalanish o ‘m ig a  d o m inant q u ch o q lash  refleksi kuchayadi.  Bunday dom inant 
h o la t  jin s iy   g o rm o n la m i  oldin g i  o y o q la rid ag i  m uskullam i  boshqaruvchi  nerv 
m a rk a zig a ta ’siri natijasid a kelib chiqadi.  B uni endogen dom inanta deb ataladi.
B osh m iy ay arim  sharlar p o ‘stlo g ‘ining oldingi oyoqni harakatlantiruvchi qismi
68
www.ziyouz.com kutubxonasi


o 'z g a rm a s  tokni  anodi  bilan  ta ’sir  qilib,  s u n 'iy   d o m inantani  keltirib  c h iq arish  
mumkin. Shunday holatda xoh lagan oyoqni q o ‘z g ‘a tilsa  o ‘ziga xos javob reaksiyasi 
kelib chiqm asdan anod toki ta ’sir qilayotgan  o ld in g i oy o q  harakatga keladi.

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish