O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet232/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   228   229   230   231   232   233   234   235   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

tilning nutq
 bilan  o ‘zaro  b o g ‘Iiqligi  ham 
muhim ahamiyatga egadir. Bunda inson va hayvon psixikasi o ‘rtasidagi prinsipial 
farqlardan  biri  namoyon  b o ‘ladi.  F aq at  nutq  paydo  b o ‘lgach,  bilin ay o tg an  
obyektdan  m a ’lum  bir  xususiyatni  a jra tib   olib,  uni  maxsus  s o ‘z   yordam ida 
tasavvurda  yoki  tushunchada  m ustahkam lash,  qayd  qilish  im koniyati  tu g ‘ildi. 
Tafakkur so‘zda o ‘zining zaruriy m oddiy qobig‘iga ega bo‘ladi, tafakkur faqat so 'z  
orqali  boshqalar uchun va o ‘zimiz uchun  ham  bevosita reallikka aylanadi.  Inson 
tafakkurini, u qanday shaklga ega b o ‘lm asin, tilsiz amalga oshirib boMmaydi.
Diqqat.
  Individning hissiy, aqliy yoki  harakatlantiruvchi  faolligi darajasining
363
www.ziyouz.com kutubxonasi


oshirilishini  taqozo  etadigan  tarzd a  ongning yo‘naltirilganligi  va  bir  narsaga 
qaratilganligidir.
Y o ‘naltirilgin subyektning ehtiyojlari uning faoliyati maqsadlari va vazifalariga 
m os  keladigan  obyektlaming  tanlanganligida,  ixtiyoriy  va  ixtiyorsiz  tanlashda, 
ajratishda namoyon bo'ladi.  D iqqat e ’tiboming bir xi! obyektlarda to ‘planganligi 
(konsentratsiyalanishi) ayni paytda barchabegona narsalardan chalg‘ishni, boshqa 
obyektlam ing  vaqtincha  inkor  etilishini  taqozo  qiladi.  Shu  tufayli  in’ikos  aniq- 
ravshan  b o ‘la boradi,  tasavvurlar  va o ‘y  flkrlar faoliyat tugallanmagunga qadar, 
undan ko ‘zlangan maqsadga erishilmaguncha ongda saqlanib qoladi. Shu yo‘sinda 
faoliyatningnazorat qilib va boshqarib borilishi ta’minlanadi.
Diqqat sezgi, xotira, tafakkur va harakat jarayonlarida namoyon boMishi mumkin. 
Shu  sababli  diqqatni  biror narsaga  qaratish  obyektiga (idrok  etiladigan  buyum, 
xotira, tafakkur, harakat tasavvurlari) bogMiq holda diqqat namoyon boMishining 
q u y id a g i: 
sensor  (perseptid),  a q liy  harakatlantiruvchi
  sh ak llarin i  ajratib 
ko'rsatadilar.
D iqqat bamisoli bilish (idrok, xotira va tafakkur) jarayonlari orasida namoyon 
boMib, ular samaradorligining oshishiga yordam beradi. Jumladan, idrokninganiq- 
ravshanligi  va  to ‘!aqonligi  d iq q atg a  bogMiq,  diqqatning  susayishi  perseptiv 
jarayonlam ing  birmuncha  d arajada  buzilishiga  va  shakllanayotgan  siymoning 
o ‘zgarib ketishiga oiib borishi mumkin.
Hosil b o ‘lish xususiyatiga am al qilish usullariga ko‘ra diqqatning ikkita asosiy 
turi-ixtiyorsiz
 va 
ixtiyoriy
 turlari mavjud.  Ixtiyorsiz diqqat kishining anglashilgan 
niyatlari va maqsadlaridan mustasno hosil bo‘ladi va qoMlab-quwatlanadi. Ixtiyoriy 
diqqat ongli ravishda boshqariladigan va tartibga solinadigan e ’tibordir.  Ixtiyoriy 
diqqat ixtiyorsiz diqqat zamirida hosil bo‘ladi.
Ixtiyorsiz diqqatda bevosita qiziqishning ahamiyati benihoya kattadir. Nimaiki 
qiziqarli, maroqli hissiyotga boy, zavqli boMsa, diqqatning uzoq vaqt mobaynida 
to ‘p lan ib   turishini  taqozo  q ilad i.  Ixtiyorsiz  diqqat  subyektning  anglashilgan 
niyatlaridan mustasno tarzda, uning biron bir irodaviy urinishlarisiz ro‘y beradi.
Ixtiyoriy diqqat diqqatning oliy turi sifatida mehnat jarayonida tarkib topgandir. 
Ixtiyoriy diqqat agar kishi faoliyati jarayonida o‘z oldiga ma’lum bir vazife qo‘ygan 
va harakat dasturini ongli tarzda ishlab chiqqan bo'lsayuz beradi. Uning diqqatini 
jalb etadigan obyektlaming alohida ajratib ko‘rsatilishi ana shu hol bilan bogllanadi. 
D iqqat ancha yangi, qiziqarli, m aroqli bo‘lgan narsalarga qaratilmasdan, aksincha 
faoliyatning maqsadi bilan bogMiq holatlar, uni amalga oshirish uchun muhim va 
z a ru r  b o ‘lgan  narsalarga  ja lb   etilgan  sharoitlarda  ko‘pincha  irodaviy  kuch- 
g ‘ayratlam i  ishga solish talab qilinadi.
D iqqatni  boshqarishda  m iya  o ‘zagining  retikulyar  form atsiyasi,  talamik, 
subtalam ik  va  gipotalamik  yadrolar  ishtirok  etadilar.  Bosh  miya  p o ‘stlog‘ining 
assotsiativ sohalari diqqat-e’tibom i boshqarishdagi markaziy zvenodir.
X otira-m arkaziy nerv tizim ining asosiy xossalaridan biri  boMib,  voqelikning 
esd a  o iib   qolinishi,  esda  saqlanishi  va  esga  tushirilishidir.  M N S  ga  tushgan 
axborotni esda oiib qolish  ikki  xil: 

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   228   229   230   231   232   233   234   235   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish