O liy psixik faoliyatlar.
Psixik fa o liya t-o
ngda obyektiv voqealam in g aks
etishidan hosil bo'lgan mhiy kechinm alar majmuyi, ruhiy holat. Sezish va qabul
qilish o ‘z-o‘zimizni va tashqi dunyoni bilishimizning boshlang‘ich davri hisoblanadi.
Sezish-$ez$\
a ’zolariga bevosita t a ’sir qilgan narsalar va obyektiv borliqning
markaziy nerv sistemasida aks etishi. H ar qanday sezgi ma’tum bir sifatga, kuch va
davomiylikka ega. Sezginig o ‘ziga xos sifati, uning modaliigi deb ataladi. Sezgi
tevarak-atrofimizni bilishimiz uchun asos bo ‘lib qoladi.
Idrok.
Narsa yoki hodisalaming sezgi a ’zolariga bevosita ta’sir qilish jarayonining
kishi ongida aks etishi
idrok
deb ataladi. Idrok etish jarayonida alohida holdagi
sezgilam ing tartibga solinishi ham da n arsalar va voqea-hodisalam ing yaxlit
obrazlariga birlashuvi yuz beradi.
Q o‘zg‘atuvchining alohida xususiyatlari aks etadigan sezgi lardan farqli o 1 laroq,
idrok narsalam i umuman, uning ham m a xususiyatlari bilan birgalikda aks ettiradi.
Bunda idrok alohida sezgilar yig‘indisidan iborat tarzda emas, balki hissiy bilishning
o'ziga xos xususiyatlari bilan sifatjihatidan yuqori bosqichi sifatida ta sa w u r qilinadi.
Kishining idroki uning tafakkuri bilan, narsaning mohiyatini tushunib yetishi
bilan cham barchas bog‘liqdir. Narsani ongli idrok etish unga fikran nom berish,
y a’ni idrok etilgan narsani narsalam ing muayyan guruhiga, sinfiga kiritish, uni o ‘z
vositasida umumlashtirish demakdir. Hatto o ‘zimizga notanish narsani ko'rganimizda
ham uning bizgatanish obyektlar bilan o'xshashlikjihatlarini payqab olishga, uni
qandaydir toifaga kiritishga urinam iz. Idrok shunchaki sezgi a ’zolariga ta ’sir
qiiadigan q o ‘zg‘atuvchilaming oddiy y ig ‘ indisi bilan belgilanmaydi, balki mavjud
m a’lumotlami yaxshilab talqin qilish, izohlab berish yo‘llarini jad al izlash b o ‘lib
hisoblanadi.
Tafakkur.
Jiddiy ravishda yangilikni qidirish va ochishga bog‘liq, aloqador
psixik jaray o n d ir, uning tahlili va sin te z i jarayonida voqelikni b e v o sita va
umumlashtirib aks ettirish jarayonidir. T afakkur amaliy faoliyat asosida hissiy
bilishlardan paydo bo‘ladi va hissiy bilish chegarasidan ancha tashqariga chiqib
ketadi.
Bilish faoliyati sezish va idrok qilishdan boshlanadi va keyin tafakkurdan o'tib
ketishi mumkin. Biroq istagan tafakkur, hatto eng rivojlangan tafakkur ham hamisha
hissiy bilish bilan, ya’ni sezish, idrok va tasavvurlar bilan bogMangan b o ‘ladi.
Tafakkur faoliyati o ‘zining butun «m aterialini» faqat bitta manbadan, y a ’ni hissiy
bilishdan oladi.
Kishining tafakkur faoliyati uchun
Do'stlaringiz bilan baham: