O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet231/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   227   228   229   230   231   232   233   234   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

Nutqning fiziologik  asosi.
  Ikkinchi  signal  tizimi  harakat,  eshitish,  ko‘rish 
analizatorlari  va  m iyaning  peshana  sohasi  faoliyatlari  m ahsulidir.  Nutqning 
boshqarilishi  tovush  mushaklari,  paylari,  boglam lari,  retseptorlaridan  afferent 
impulslari oluvchi bosh m iy ap o ‘stlog‘ini ishgatushiruvchi va boshqaruvchi ta’siri 
bilan bog'liqdir.
N utqni  harakatlant'iruvchi  (B rok)  m arkaz bosh  miya  po‘stlog‘ining  peshana 
sohasidagi ikkinchi, uchinchi pushtalarida joylashgan. Nutqni qabul qilish nutqning 
harakatlantiruvchi va qabul qiluvchi (Vem ike) markazlari orqali amalga oshiriladi.
N utqni  kodsizlantirish  uchun,  eshitgan  paytda  nutq  xotirasida  uning  barcha 
elem entlarini saqlab qolish, k o 'rish  paytida esa ko'zining izlanuvchan murakkab 
harakatlari ahamiyatlidir. Nutqni  kodsizlantirish bosh miya chap yarim sharining 
(o‘naqay odam da) chakka-tepa va ensa qismlarida amalga oshiriladi. Bu sohalarda 
so‘zlar m a ’nosini tushunish vahisob-kitob ishlarini bajarish buziladi.
362
www.ziyouz.com kutubxonasi


O liy   psixik  faoliyatlar. 
Psixik fa o liya t-o
ngda  obyektiv  voqealam in g   aks 
etishidan hosil  bo'lgan mhiy kechinm alar majmuyi, ruhiy holat.  Sezish  va qabul 
qilish o ‘z-o‘zimizni va tashqi dunyoni bilishimizning boshlang‘ich davri hisoblanadi. 
Sezish-$ez$\
  a ’zolariga  bevosita  t a ’sir  qilgan  narsalar  va  obyektiv  borliqning 
markaziy nerv sistemasida aks etishi. H ar qanday sezgi ma’tum bir sifatga, kuch va 
davomiylikka ega.  Sezginig o ‘ziga xos  sifati,  uning modaliigi deb ataladi.  Sezgi 
tevarak-atrofimizni bilishimiz uchun asos bo ‘lib qoladi.
Idrok.
 Narsa yoki hodisalaming sezgi a ’zolariga bevosita ta’sir qilish jarayonining 
kishi  ongida  aks  etishi 
idrok
 deb ataladi.  Idrok etish jarayonida alohida  holdagi 
sezgilam ing  tartibga  solinishi  ham da  n arsalar  va  voqea-hodisalam ing  yaxlit 
obrazlariga birlashuvi yuz beradi.
Q o‘zg‘atuvchining alohida xususiyatlari aks etadigan sezgi lardan farqli o 1 laroq, 
idrok narsalam i umuman, uning ham m a xususiyatlari bilan birgalikda aks ettiradi. 
Bunda idrok alohida sezgilar yig‘indisidan iborat tarzda emas, balki hissiy bilishning 
o'ziga xos xususiyatlari bilan sifatjihatidan yuqori bosqichi sifatida ta sa w u r qilinadi.
Kishining idroki uning tafakkuri  bilan,  narsaning mohiyatini tushunib yetishi 
bilan cham barchas bog‘liqdir. Narsani  ongli  idrok etish  unga  fikran  nom  berish, 
y a’ni idrok etilgan narsani narsalam ing muayyan guruhiga, sinfiga kiritish, uni o ‘z 
vositasida umumlashtirish demakdir. Hatto o ‘zimizga notanish narsani ko'rganimizda 
ham uning bizgatanish obyektlar bilan o'xshashlikjihatlarini payqab olishga, uni 
qandaydir  toifaga  kiritishga  urinam iz.  Idrok  shunchaki  sezgi  a ’zolariga  ta ’sir 
qiiadigan q o ‘zg‘atuvchilaming oddiy y ig ‘ indisi bilan belgilanmaydi, balki mavjud 
m a’lumotlami yaxshilab talqin qilish,  izohlab berish yo‘llarini jad al  izlash b o ‘lib 
hisoblanadi.
Tafakkur.
  Jiddiy  ravishda  yangilikni  qidirish  va  ochishga  bog‘liq,  aloqador 
psixik  jaray o n d ir,  uning  tahlili  va  sin te z i  jarayonida  voqelikni  b e v o sita   va 
umumlashtirib  aks  ettirish jarayonidir.  T afakkur  amaliy  faoliyat  asosida  hissiy 
bilishlardan paydo bo‘ladi va hissiy  bilish  chegarasidan ancha tashqariga chiqib 
ketadi.
Bilish faoliyati sezish va idrok qilishdan boshlanadi va keyin tafakkurdan o'tib 
ketishi mumkin. Biroq istagan tafakkur, hatto eng rivojlangan tafakkur ham hamisha 
hissiy  bilish  bilan,  ya’ni  sezish,  idrok  va  tasavvurlar  bilan  bogMangan  b o ‘ladi. 
Tafakkur faoliyati o ‘zining butun «m aterialini» faqat bitta manbadan, y a ’ni hissiy 
bilishdan oladi.
Kishining tafakkur faoliyati  uchun 

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   227   228   229   230   231   232   233   234   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish