O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet158/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

o ‘pkaning minutlik hajmi
 b o ‘!ib, erkaklarda tinch turganda 6 - 1
0 1 / 
min
 ni tashkil  qiladi  va jismoniy ish bajarganda bu ko‘rsatkich 30 dan  100 
l/min 
gacha ortishi mumkin.
0*pkaning minutlik hajmi ventilyatsiyaning qanchalik samarali ekanligini to ‘liq 
ta’riflab bermaydi. Buni quyidagi miso! bilan ko‘rib chiqish mumkin. Ikki odam da 
o ‘pka ventilyatsiyasining minutlik hajmi  6   I  g a teng deb  faraz qilaylik.  B irinchi 
holda odam minutiga 20 marta nafas oigan, har binning hajmi 300 mi. Ikkinchi holda 
10 marta nafas oigan, har binning hajmi 600 mi. Zararli bo‘shliq hajmi o ‘rta hisobda 
140 mi nafas olish chuqurligi 300 mi bo‘ Igan odamda 300-140= 160 mi, ya’ni minutlik 
hajmi  160 x 20=3200 mi ni tashkil etadi. Ikkinchi holda 600 - 1 4 0  = 460 mi, minutlik 
hajm 460 x 10 = 4600 mi ni tashkil qiladi.
Shundan ham k o ‘rinib turibdiki, siyrak, lekin chuqur nafas olish ancha sam arali 
bo‘lar ekan. Nafas gimnastikasi nafas hajmini orttirishda muhim amaliy aham iyatga 
ega.
Tananing holatiga qarab o ‘pkaning turli qism lari turlicha ventilyatsiyalanadi. 
Tik  turganda  o ‘pkaning  pastki  qism lari  y u q o ri  qism lariga  nisbatan  y a x sh i 
ventilyatsiyalanadi. Agar inson chalqancha yotgan holida bo‘lsa yuqori va pastki 
bo‘limlar orasidagi ventilyatsiya farqi yo‘qoladi, lekin orqatomoni oldtngi tom oniga 
nisbatan  yaxshi  ventiyatsiyalanadi.  Yon  tom onga  yonboshlab  yotganda  esa 
o ‘pkaning pastki qismi yaxshi ventilyatsiyalanadi.
Tik  turganda  o ‘pkaning yuqori  va  pastki  qism larining  bir  xil  ventilyatsiya
251
www.ziyouz.com kutubxonasi


boMmasligi bu o‘pka va plevra b o ‘shlig‘idagi bosimlar farqi hisobiga kelib chiqadi. 
0 ‘pka  ma’lum  og‘irlikka  ega  b o ‘lib,  uning  pastki  qism ida  yuqorisiga  nisbatan 
transpulmanal  bosim  pastroq.  Shuning  uchun  ham  nafas  chiqarishning  oxirida 
uning quyi qismi kuchliroq eziladi, lekin nafas olganda esa oson kattalashadi.
Nafas  olgandagi,  chiqargandagi  va  alveolyar  havolarning  tarkibi.
  Nafas 
olganda atmosfera havosi  alveolalarga bosimlar farqi  hisobiga qonveksiya yo‘li 
bilan kiradi. Inson o‘p k a s i- bronxlari, traxeyadan alveolalargacha 23 marta boMinadi. 
Buning natijasida ulam ing k o ‘ndalang kesimi yuzasi 4500 m arta ortadi.  Shuning 
natijasida gazlaming chiziq tezligi alveolalarga yaqinlashgan sayin sekinlashadi. 
Bu esa alveolalardan kichik qon aylanishi doirasi tom irlariga gazlam ing diffîjziya 
y o ‘li bilan o ‘tishiga qulaylik yaratadi.
Odam atmosfera havosidan nafas oladi, uning tarkibida 20,94%  kislorod, 0,03% 
karbonat  angidrid,  79,03%   azot  bor.  Nafas  chiqargandagi  havo  tarkibida  16% 
kislorod, 4,5% karbonat angidrid, 79,5% azot bor. Alveolyar havoda 14% kislorod, 
5 5
%  karbonat angidrid, 80,5%  azot bor.
Nafas chiqargandagi havo tarkibida kislorod ko‘pligi va karbonat angidridining 
ozligi bilan farq qiladi. B unday farq boMishining sababi nafas chiqargandagi havo 
zararli  bo'shliqdagi  havo  bilan  aralashib  ketadi.  Zararli  b o ‘shliq  havo  tarkibi 
atmosfera havosi tarkibi bilan b ir xil.
0 ‘pkada gazlar alm ash in u v i. 
Gazlar diffuziy asi.
 Alveolalartashqi yuzasining 
ko‘pchilik qismi kichik qon aylanishi doirasi kapilyarlari bilan birlashgan. Kapillyarlar 
bilan qoplangan yuzasi o ‘rtacha  100 
m2
 ni tashkil qiladi. 0 ‘pka alveolalari va qon- 
to m ir  o rasid a  a e ro g e m a tik   t o ‘siq -o ‘pka  m em branasi  b o ‘lib  u  en d o teliy  
hujayralaridan,  ikkita asosiy membranadan, alveolalar epiteliysidan va surfaktan 
qavatidan iborat. Bu m em brananing qalinligi 0,3-2,0 
mkm
 ga teng.
0 ‘pkada  gazlar  alm ashinuvi  kislorodning  alveolalardan  qonga  (bir  kunda 
o 'rtacha 5 0 0 1), karbonat angidridning esa qondan alveolalarga (bir kunda o  rtacha 
430  1)  diffuziya  yo‘li  bilan  o 'tish i  uchun  aerogematik  to‘siqning  ikki  tomonida 
alveolalam ing  havodagi  parsial  bosimi  va  qondagi  gazlar  tarangligining  farqi 
bo'lishikerak.
Gazlar aralashmasidagi har bir gazning o‘ziga to‘g‘ri kelgan atmosfera bosimining 
qismi shu gazning 

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish