O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

P rostoglan din lar.
P ro sto g lan d in lar o rg a n iz m d a k ec h ad ig an turli 
ja ra y o n larg a ta ’sir etadigan m oddalardir. U lar h am m a h ujayralam ing 
m e m b r a n a s id a u c h r a y d ig a n a r a x id in k i s l o t a d a n s in t e z la n a d i. 
Prostoglandinlam ing bir nechta turlari tafovut qilinadi (PGA , PGYe, PGG). 
P ro sto g la n d in la r s o g 'lo m o d a m la rd a va g ip e rto n ik la rd a to m irlarn i 
kengaytirib, arterial bosim ni pasaytiradi. B undan tashqari,, ajralayotgan 
siydik va siydikdagi natriy m iqdorini k o 'p ay tirad i.
226

---

Ic h k i sekresiya bezlari, ular ajratadigan g o rm o n la r
va u la rn in g fiz io lo g ik e ffe k tla ri
B e z
G o r m o n l a r
T a ’ s i r e t i s h j o y i
F i z i o l o g i k e f f e k t
G i p o f i z n i n g
o l d i n g i b o ' l a g i
( a d e n o g i p o f i z )
S o m a t o t r o p i n
[ o ' s i s h g o r m o n i
y o k i s o m a t o t r o p
g o r m o n i ( S T G ) ]
B u t u n
o r g a n i z m g a
O r g a n i z m n i n g o ' s i s h i n i
t e z l a s h t i r a d i , s h u j u m l a d a n ,
s u y a k v a m u s k u l l a r n i ,
o q s i l l a r s i n t e z i n i
k u c h a y t i r a d i . O q s i l v a
y o g ' l a r a l m a s h i n u v i g a h a i r
t a ’ s i r e t a d i
T i r e o t r o p i n
[ t i r e o t r o p g o r m o n ,
t i r e o s t i m u l l o v c h i
Q a l q o n s i m o n
b e z g a
T i r e o i d g o r m o n l a r i n i
s i n t e z i n i v a s e k r e s i y a s i n i
k u c h a y t i r a d i
g o r m o n ( T S T ) l
K o r t i k o t r o p i n
[ g i p o f i z n i
a d r e n o k o r t i k o t r o p
g o r m o n i ( A K T G ) ]
B u y r a k u s t i b e z i
p o ' s t l o q q i s m i g a
B u y r a k u s t i b e z i
k o r t i k o s t e r o i d l a m i s i n t e z i
v a s e k r e s i y a s i n i
k u c h a y t i r a d i
F o l l i k u l o s t i -
m u l l o v c h i g o r m o n
U r u g ' d o n v a
t u x u m d o n g a
A y o l l a r t u x u m d o n i d a
f o l l i k u l a l a r o ' s i s h i n i ,
e r k a k l a r d a e s a
s p e r m a t o g e n e z n i
k u c h a v t i r a d i
L y u t e i n l o v c h i
g o r m o n
U r u g ' d o n v a
t u x u m d o n g a
A y o l l a r d a o v u l y a t s i y a d a n
k e y i n s a r i q t a n a
r i v o j l a n i s h i n i v a u l a r d a n
p r o g e s t e r o n s i n t e z i n i ,
e r k a k l a r d a e s a
u r u g ' d o n l a r d a i n t e r s t i n a l
h u j a y r a l a r n i n g
r i v o j l a n i s h i n i v a
a n d r o g e n l a r s e k r e s i y a s i n i
k u c h a v t i r a d i
P r o l a k t i n
( l y u t e o t r o p g o r m o n
l a k t o g e n g o r m o n .
m a m m o t r o p i n )
S u t b e z i g a
S u t a j r a l i s h i n i t a ’ m i n l a y d i
G i p o f i z ( o r a l i q
b o ' l a g i )
6 - m e l a n o t s i t l a r
s t i m u l l o v c h i
g o r m o n v a
b
-
m e l a n o t s i t l a r
s t i m u l l o v c h i
g o r m o n
( i n t e r m e d i n )
P a s t u m u r t q a l i l a r d a
m e l a n o f o r m l a m i
k e n g a y t i r i s h i g a .
221

---

O r q a b o ' l a g i
( n e y r o g i p o f i z )
A n t i d i u r e t i k
g o r m o n
( v a z o p r e s s i n )
B u y r a k n i
y i g ' u v c h i
n a y l a r i g a
S u v n i r e a b s o r b s i y a s i n i
y e n g i l l a s h t i r a d i
A r t e r i o l a l a r g a
T o n u s n i v a a r t e r i a l b o s i m n i
o s h i r a d i
O k s i t o t s i n
S i l l i q m u s k u l l a r g a ,
a y n i q s a
b a c h a d o n g a .
B a c h a d o n n i q i s q a r t i r a d i v a
t u g ' r u q n i k u c h a y t i r a d i
Q a l q o n s i m o n
b e z i
T i r o k s i n
T r i y o d t i r o n i n
B u t u n
o r g a n i z m g a
M
o d d a l a r a l m a s h i n u v i n i v a
t o ' q i m a l a m
i n g k i s l o r o d g a
e h t i y o j i n i o s h i r a d i
Q a l q o n s i m o n
o l d i b e z i
P a r a t g o r m o n
S u y a k l a r , b u y r a k
v a h a z m q i l i s h
y o ' l i g a
K a l s i y v a f o s f o r
a l m a s h i n u v i d a i s h t i r o k
e t a d i
K a l s i t o n i n
S u y a k l a r
K a l s i y v a f o s f o r
a l m a s h i n u v i d a i s h t i r o k
e t a d i .
O s h q o z o n o s t i
b e z i L a n g e r g a n s
o r o l c h a s i
I n s u l i n
B u t u n
o r g a n i z m g a
K a r b o n s u v l a r
a l m a s h i n u v i n i b o s h q a r a d i ,
o q s i l l a r s i n t e z i n i
k u c h a y t i r a d i
G l y u k a g o n
J i g a r g a
G l i k o g e n s i n t e z i v a
p a r c h a l a n i s h i n i
k u c h a y t i r a d i
B u y r a k u s t i b e z i
p o ' s t l o g ' i
K o r t i k o s t e r o i d l a r
B u t u n
o r g a n i z m g a
K a r b o n s u v l a r
a l m a s h i n u v i d a i s h t i r o k
e t a d i
A l d o s t e r o n
B u y r a k
k a n a l c h a l a r i g a
S u v v a e l e k t r o l i t l a r
a l m a s h i n u v i d a i s h t i r o k
e t a d i
N afas y o 'lla rid a g i silliq m uskullar ham p ro sto g lan d in lar ta ’sirida 
bo'shashadi, bronxlar kengayadi. Prostoglandinlar buyrak usti bezlarining 
po'stlo q qavatida va qalqonsim on bezda gorm onlam ing sintezlanishini 
tezlashtiradi, ular qon ivishida ham sezilarli ta ’sir ko'rsatadi. Prostoglandinlar 
tana haroratini oshirish qobiliyatiga ega. Shuning uchun ulam ing sintezini 
tormozlovchi moddalar, masalan,, aspirin isitmani tushiradi.