O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

giperto n ik
) eritm aga solib 
k o'yilsa, eritrotsit bujm ayib qoladi. A ksincha, osm otik bosim i qonnikidan 
past 
(gipotonik)
eritm aga solib q o 'y ilsa , eritrotsit shishib, y orilib ketishi 
mumkin.
Onkotik bosim.
O sm otik bosim ni qon plazm asida erigan tuzlargina 
emas, balki koloidlar plazma oqsillari ham vujudga keltiradi. Plazma oqsillari 
hosil qilgan osm otik bosim onkotik bosim deyiladi.
Qon plazmasi oqsillarining miqdori 7-8% ga teng bo' lib, plazmada erigan 
tuzlar m iqdoridan deyarli 10 baravar ortiq b o 'lsa ham , ular hosil qiladigan 
onkotik bosim plazma osm otik bosim ning (7,6-8,1 atm )atiga 1/200 qismini, 
y a ’ni 0,03-0,04 atm (25-30 m m , sim ob ust.)ni tashkil qiladi. Buning sababi 
s h u k i, o q s illa r n in g m o le k u la la r i ju d a y ir ik b o 'l i b , p la z m a d a g i 
krisstolloidlam ing m olekulalariga nisbatan bir necha baravar kam.
236

---

Q o n d a a lb u m in la r m iq d o ri eng k o 'p . U n in g h ajm i g lo b u lin va 
fib rin o g en n ik ig a n isbatan kichik. S huning uchun, qon p lazm asining 
onkotik bosim i 80% ni album inlar hosil qiladi. Q on plazm asi onkotik 
bosim ining m iqdori kichik b o 'lish ig a qaram ay, qon bilan to 'q im a orasida 
su v a lm a s h in u v id a a h a m iy a ti k a tta d ir. O n k o tik b o sim filtra ts iy a
hodisalariga to 'q im a lara ro suyuqlik, lim fa, siydik hosil b o 'lish i, ichakda 
suv so 'rilish ig a asoslangan fiziologik ja ra y o n larg a t a ’sir qiladi. O datda 
qon plazm asidagi yuqori m olekulali oqsillar, kapillyarlam ing endotelial 
devoridan o 'ta olm aydi. O qsil m olekulalari qon-tom irlari ichida qolib, 
qonda bir q adar suv ushlab turadi. Q on oqsillari qon va to 'q im alard ag i 
suvni nisbiy d oim iy m iqdorda saqlab turadi.
Q onda oqsil m iqdori kam ayganda shish vujudga keladi, chunki qon- 
tom irlarda ushlab turuvchi omil (oqsil) kam ayganligi tufayli suv to'qim aga 
chiqib ketadi.