O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Prolaktin
- adenogipofizning atsidofil hujayralarini ishlab chiqaradi. 
Bu gorm on hazm bezlari ferm entlari ta ’sirida oson parchalanadi, shuning 
uchun uni teri ostiga yoki venaga yuborish kerak. B u gorm on quyidagi 
effektlam i y uzaga chiqaradi.
1. Sut bezlarida p ro life ra te ja ra y o n lam i va o 'sish in i tezlashtiradi.
2. Sutni hosil b o 'lish i vaajralishini kuchaytiradi. Prolaktan sekresiya 
hom iladorlik davrida ortadi va k o 'k ra k bilan g o 'd ak n i boqqanda reflektor 
ravishda stim ullanadi.
3. B uyraklarda natriy va suvni reabsorbsiyasini kuchaytiradi, bu 
xol sut hosil b o 'lish d a m uhim aham iyat kasb etadi.
204

---

4. 
Sariq tana hosil b o ‘lishini va undan p rogesteronning ajralishini 
kuchaytiradi.
P r o la k tin s e k r e s i y a s i g ip o t a l a m u s n i n g p r o l a k t o s t a t i n va 
prolaktoliberin gorm onlari orqali idora etiladi.
G ip o fizn in g o rq a bo ‘lagi. A n tid iu re tik g o rm o n
(A D G ) t a ’siri 
organzm da ikki xil effektni yuzaga chiqaradi.
1. B u gorm on ta ’si rida buyrakning distal kanalchalarida suvni qayta 
so 'rilish i o rtadi, b u ning n atijasid a h arak atlan ay o tg an q o nning hajm i 
ortadi va shu b ilan b o g 'liq ho ld a arterial bosim h am ortadi. D iurez 
k am ay ib , siy d ik n in g nisbiy zichligi ortadi. S uv n in g qayta so 'rilish i 
n atijasida h ujayralararo suyuqlikda osm otik bosim pasayib ketadi. D is­
tal kanalchalarda suvning qayta so'rilish id a adenilatsiklaza fermenti katta 
aham iyat kasb etadi.
2. AD G katta dozalarda arteriolalam ing torayishini, bu o 'z navbatida 
arterial bosim ni ko'tarilishiga olib keladi. G ipertinziyaning rivojlanishida, 
A D G g o r m o n t a ’s ir id a q o n - to m ir d e v o r la ri k a te x o la m in la r n in g
toraytiruvchi ta ’siriga sezuvchanligi keskin ortib ketadi. ADG arterial 
bosim ni o sh irg an lig i uchun u ning ikkinchi nom i «vazo p ressin » deb 
yuritiladi. A D G n ing vazokonstriksiya effekti faqat katta dozalardagina 
nam oyon b o 'la d i. F iziologik ja ra y o n lard a esa b u ning aham iyati aytarli 
katta em as. A D G uzoq m uddat yetarlicha sekresiyalanm asa, qandsiz 
diabet k asalligiga olib keladi. U ning asosiy belgilari kuchli chanqash 
(polidipsiya) v a siyish orqali k o 'p suyuqlik y o 'q o tish (poliuri) -b e m o r 
sutkasiga 10-20 litrgacha siyishi kuzatiladi. Bem om ing bu belgilari sintetik 
vazopressin yoki hayvon gipofizi orqa b o 'la g id a n tayorlangan preparat 
y uborilg an d a y o 'q o lad i.