O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

M iy a o 'za n in in g to n ik re fle k sla ri.
M i y a
o 'z a n in in g
- b u lb a r
b o ' l i m n i n g va ay n iq sa m e z e n se fa l b o 'l i m n i n g e n g m u h im funksiy asi 
sh u k i, u g a v d a n in g f a z o d a g i v a z iy a tig a q a ra b
m u sku llar ton u sin i
q a y ta ta q s im la y d i.
M u s k u l l a r to n u s i r e f l e k s y o ' l i b i l a n q a y t a
ta q s im la n ib , g a v d a m u v o z a n a tin in g saqlanishini t a ’m in laydi.
R .M a g n u s xilma-xil tonik reflekslarning ja m i y ig 'in d isin i ikkita 
g u r u h g a bo'ld i: 1) g a v d a n in g fazodagi m u a y y a n vaz iya tini taqozo 
q i l a d i g a n
s ta tik re fle k sla r-,
2) g a v d a n i n g s u r i l i s h i b i l a n y u z a g a
chiqadigan stato-kinetik reflekslar. Statik reflekslarning o 'z i ikkita katta 
g u ru h g a ajratiladi. Birinchi guruhi gavdaning m u a y y an vaziyatini yoki 
fazasini ta 'm in la y d i va 
va ziya t reflekslari
yoki 
p o za to n ik reflekslar
d eb
ataladi. Ikkinchi g uruh g av d a n in g g 'a y r i tabiiy v az iya tdan normal 
v az iya tga qaytishini t a ’m inlaydi va 
rostlash reflekslari deb
ataladi.
Vaziyat reflekslarida tonus q ayta taqsim lanadi, M asalan, q o 'l yoki 
o y o q n in g y o z u v c h i m u sk u lla r i tonusi k am ay ib , b u k u v c h i m u sk u lla r 
tonusi oshadi. B u n d a y reflekslarni 
uzunchoq m iya m a rk a zla ri
yuza ga 
chiqaradi. G av d a vaziy ati reflekslarining kelib ch iq ish id a v e s tibulya r 
a p p a r a t rese p to rlarid a n va b o ' y i n m u s k u lla r in in g p r o p rio re se p to r- 
laridan kelu v ch i a ffe re n t im p u lsla r k atta a h a m iy a tg a ega.
U zunchoq m iyaning ton ik re fle k sla rid a la b irin tla rn in g ishtiroki.
Tonik reflekslarda la birin tlarning aham iyati borligin i R .M a g n u s bilan 
A. d e - K le y n qu y id a g i ta jr ib a d a k o 'r s a tib berishdi. D ese re b ratsiy a- 
la n g an h a y v o n n i n g b o ' y n i g a gip sli b o y la m s h u n d a y k iy g iz ild ik i, 
h a y v o n boshi ta n a s ig a n is b a ta n d o im o bir v a z iy a td a tu ra v e rd i va 
s h u t a r i q a , b o ' y i n m u s k u l l a r i n i n g p r o p r i o r e s e p t o r l a r i t a ’s ir la n a
o l m a y d i g a n q ili b q o ' y i l d i . S o ' n g r a h a y v o n ik k a l a c h a k k a s i d a n
o ' t u v c h i o ' k te v a r a g id a a y l a n ti rib turildi. H a y v o n o r q a to m o n in i 
p a s tg a q ara tib yotsa, y o z u v c h i m u s k u lla r to nusi m a k s im a l d ara jag a 
y e td i; h a y v o n o r q a sin i y u q o r ig a q ilib y o tsa , y o z u v c h i m u s k u l la r
to n u s i k a m a y d i. Bu h o ld a g a v d a d a g i h a m m a q is m l a r n i n g n isb iy
vaziyati o 'zg a rm a g a n i h olda faqat o g 'irlik kuchining g avda ga nisbatan 
y o ' n a l i s h i o ' z g a r d i , b u n d a n a n g l a s h i la d ik i , to n ik r eflek s y e r n in g
t o r t i s h y o ' n a l i s h i n i n g o ' z g a r i s h i g a s e z g i r r e s e p t o r l a r d a , y a ' n i
v e s tib u ly a r ap p a rat r e s e p to p la rid a boshlanadi.
114

---

Darhaqiqat, bu tajribalar deserebratsiyalangan, labirintlari yem irib 
q o ' y i l g a n h a y v o n l a r u s t i d a q i l i n s a , u l a r a y l a n t i r i l g a n d a to n u s
ta qsim oti hech bir o 'z g a r m a y d i.