O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Elektroolfaktogram m a.
Hid biluv epiteliysi yuzasidan yozib olingan 
su m m a r e le k tr p o te n sia lig a
elek tro o lfa k to g ra m m a
deb ata la d i. Bu 
m onofazali negativ to 'lk in b o 'lib am plitudasi 10 mv gacha yetadi va bir 
n e c h a s e k u n d d a v o m e ta d i. B a ’z id a e l e k tr o o lf a k t o g r a m m a d a
potensialning pozitiv o g 'ish la rin i ham payqash m um kin, agar uzoq vaqt 
davom ida t a ’sir etilganida katta negativ to 'lq in yozib olinadi.
H id b ilu v a x b o ro tla rin i kodlash .
M ik ro e le k tro d la r y o rd a m id a
qilingan tajrib alar shuni k o 'rsa td ik i, ta ’sirning sifati va intensivligidan 
kelib chiqib, rese p to rlar im p u lsatsiy an in g chastotasini o shirib ja v o b
beradilar. H ar bir hid biluv reseptori bir em as, balki bir necha hid taratuvchi 
m oddalargajavob beradi, lekin ularning ayrim lariga ko'proq e ’tibor beradi. 
R eseptorning bu xossasi zam irida har xil m oddalar ta ’siriga hid biluv 
sensor tizim m arkazlarida ayni shu hidlarga nisbatan tanish va kodlash 
hodisalari r o 'y beradi. E lektrofiziologik te k shirishlar shuni k o 'rsa td ik i, 
o rg an iz m g a b erilg an h ar xil h id la rg a p iy o z c h a n in g q o 'z g 'a lg a n va 
to rm o z lan g a n q ism lari tu rlic h a b o 'lis h i m a ’lum b o 'ld i. Y uqoridagi 
ta d q iq o tla r a s o s id a hid b ilish ja ra y o n id a
a x b o ro tla rn in g
k o d la sh
usullarini to 'la ochib berm adi.
430

---

H id bilu v tizim ining m arkaziy proyeksiyasi.
Hid biluv tizim ining 
o 'zig a xos tom oni shundaki, uning afferent tolalari talam usda kesishmaydi, 
y a ’ni bosh m iy a n in g q ara m a-q arsh i to m o n ig a o 'tm a y d i. H id biluv 
p iyozchasidan chiquvchi trakt bir necha tutam lardan tashkil topadi va 
quyidagi oldingi m iya b o 'lim larig ay o 'n alad i: oldingi hid biluv yadrosiga, 
hid biluv b o 'rtig 'ig a , prepiriform p o 'stlo q q a , periam igdalyar p o 'stlo q q a 
v a b o d o m sim o n y a d r o la r k o m p le k s in in g b ir q ism ig a . H id b ilu v
m arkazlarining barchasi ham hidni ajratishda ishtirok etm aydi, shuning 
uchun bu m arkazlarni assotsiativ m arkazlar tarzida qarash m aqsadga 
m uvofiq b o 'lad i. Bu m arkazlar m urakkab ovqatlanish, him oya, jin s iy va 
boshqa refleksni y uzaga chiqaruvchi tizim lar bilan o 'z a ro b o g 'lan ish in i 
ta ’m inlaydi. Hid biluv piyozchasining efferet idora etilishi ham yaxshi 
o'rganilm agan.