O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Tmc =Cin P
g
-U
q
V
A m in o k islo ta la r re a b so rb siy a si
ham n atriy ta sh ilish ig a b o g 'liq . 
K optokchalardan kanalchalarga o 'tg a n oqsil va am inokislotalam ing 90%
k an a lc h ala rin in g p roksim al q ism id a rea b so rb siy ala n ad i. Bu ja ra y o n
ikkilam chi aktiv tashish y o 'li bilan am alga oshiriladi. Turli guruh neytral, 
ikki asosli, dikarboksilli am inokislota va im inokislotalar reabsorbsiyasini 
to 'rtd a n ortiq aktiv tashish tizim lari ta ’m inlaydi:
O qsil reabsorbsiyasi.
N orm al holatda oz m iqdorda oqsil birlam chi 
siydik tarkibida b o 'la d i va u proksim al kanalchalarda qayta surilib ketadi. 
O q s illa r r e a b s o rb s iy a s i p in o ts ite z y o 'l i b ila n a m a lg a o s h ir ila d i. 
K analchalar epiteliysi oqsilni adsorbsiyalab oladi, s o 'n g ra m em brana 
sitoplazm asiga botadi va pinotsitoz vokuoli hosil bo'lad i. V akuollar bazal 
m e m b ra n a to m o n siljiy d i v a y u q o ri liz o s o m a la r b ila n q o 's h ila d i. 
Lizosom alar yuqori proteolitik aktivlikka ega. O qsillar lizosom alar bilan 
b irik ib a m in o k islo ta la rg a c h a p arc h ala n ad i. B arch a a m in o k islo ta la r 
g idrolizga uchram aydilar. Q olganlari qonga o 'z g a rm a g a n holda o 'tad i. 
Bu jaray o n aktiv b o 'lib enargiya sarfi bilan kechadi. B ir k echa kunduzda 
siydik bilan 20-75m g dan k o 'p b o 'lm a g an oqsil chiqib ketadi. Siydikda 
o q siln i p a y d o b o 'lis h i p ro te in u riy a d eb atala d i. B u y ra k n in g q a to r 
hastaliklarida proteinuriya kuzatiladi. Ayrim fiziologik holatlarda, masalan, 
o g 'ir jism o n iy ishdan s o 'n g ham p roteinuriya kuzatilishi m um kin.
387

---

M ochevin a rea b so rb siya si.
N efro n in g p ro k sim a l q ism id a passiv 
tashish y o 'li bilan m ochevinaning m a ’lum qism i qayta so 'rilad i. Q olgan 
qism i esa y ig 'u v c h i nay ch alarg a borib u y erd a A D G ta ’sirid a qayta 
s o 'rila d i. A D G t a ’sirid a y ig 'u v c h i n a y c h a la rd a suv re a b so rb siy a si 
kuchayishi natijasida b irlam chi siydikdagi m ochevina konsentratsiyasi 
ortadi. A D G kanalchalar o'tkazuvchanligini oshirib m ochevina buyrakni 
m a g 'iz m o d d a sig a o 'ta d i va u y e rd a g i o sm o tik b o sim n i o sh ira d i. 
H u jay ra lar aro suy u q lik d a m iqdori ortgan m o ch ev in a konsentratsion 
kattalik b o 'y ic h a genie q o v u z lo g 'ig a o 'ta d i distol kanalga va y ig 'u v ch i 
n aychalarga boradi. Shu y o 'l bilan m ochevina buyrak ichi aynishi sodir 
b o 'lad i. K o 'p suv iste’m ol qilganda yoki siydik ajralishi kuchayganda, 
suv reabsorbsiyasi ozayadi natijad a siydik bilan m ochevina chiqishi 
kuchayadi.