O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

B eyn bridj refleksi
deb atalib, buning n itijasid a to m irlar kengayib, y urak 
urishlari soni sekinlashadi. O qibatda arterial bosim pasayadi.
S h u n d a y q ilib , a o r ta r a v o g 'i k a r o tid s in u s d a a r te r i a l b o s im
q a n c h a lik y u q o ri b o 'ls a , a rte ria l b o sim n i tu sh iru v c h i im p u lsla r soni 
sh u n c h a k am ay a d i. K a ro tid sin u s so h a si h am ao rta r a v o g 'i sin g ari 
h am d ep re sso r, ham p re sso r so h a b o 'lis h i m u m k in . U yqu a rte riy a sid a
b o s i m n i n g p a s a y i s h i b a r o r e s e p t o r l a r d a n i m p u l s l a r b o r i s h i n i
p asay tirad i v a reflek to r tarzd a to m irlar torayadi. N atijad a arterial bosim
o rtad i.
K ich ik qo n a y lan ish d o ira sid a arte ria l b o sim n in g o rtish i, u ning 
b aroreseptorlarini ta ’sirlab, bradikardiya, gipotoniya va taloq tom irlarini 
kengayishiga olib keladi. (Parin refleksi).N atijada arterial bosim pasayadi, 
o 'p k a d a qonni dim lanib qolishi b a rta ra f b o 'lad i.
A rterial bosim da reflektor boshqarilishi nafaqat m exanoreseptorlar, 
balki xem oreseptorlar tom onidan ham boshqariladi. U lar qonni kim yoviy 
ta r k ib in in g o 'z g a r is h ig a s e z g ir r e s e p to r la r h is o b la n a d i. B u n d a y
x em o resep to rlar aorta ra v o g 'i va k arotid sinusi sohasida jo y lash g an . 
U lar qonda C 0 2, 0 2 va H ’ ionlari qonsentratsiyasi o 'zg a rish ig a sezgirlar. 
K a ro tid x e m o re s e p to rla r , a s o s a n , o 'p k a v e n t ily a ts iy a s in i, a o rta l 
xem oreseptorlar esa yurak- qon-tom ir sistem asi faoliyatini boshqarishda 
ishtirok etadi. X em oreseptorlar yana yurak tom irlarida, taloqda, buyrakda, 
su y a k k o 'm ig id a , h az m tra k tid a v a b o sh q a jo y la r d a m a v ju d lig in i
298

---

V .N .C hem igovskiy k o 'rsa tib bergan. M exano- va xem oreseptorlar venoz 
tizim ida ham mavjud.
S h u n d a y q ilib , a o r ta r a v o g 'i v a u y q u a r te r i y a s i s o h a s id a g i 
x em oreseptorlar pressor reflek slam i, m exan o resep to rlam i ta ’sirlanishi 
esa d ep resso r reflekslam i keltirib chiqaradi.
T utish reflek slar b o sh q a tizim va a ’zolardan y u zag a chiqib, arterial 
bosim ning ortishi bilan nam oyon b o 'la d i. B unday reflekslarning gavda 
yuzasidagi reseptorlarga t a ’sir etib y uzaga chiqarish m um kin. M asalan, 
o g 'riq b o 'lg a n d a korin b o 's h lig 'i a ’zolaridagi to m irlar reflektor tarzda 
torayadi va arterial bosim ortadi. Teri resep to rlarig a sovuqning ta ’siri 
n atijasida tom irlar torayadi.