O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V



Download 5,05 Mb.
Pdf ko'rish
bet417/434
Sana30.06.2022
Hajmi5,05 Mb.
#718879
1   ...   413   414   415   416   417   418   419   420   ...   434
Bog'liq
Normal Fiziologiya (Alaviya O.T.)

ijo b iy
va 
sa lb iy
b o 'lis h i m um kin. 
B irinchisi, quvonch, zavqlanish, huzurlanishlar m isol b o 'lish i m um kin; 
ikkinchisiga ega xafa b o 'lish , q o 'rq ish , q ay g 'u rish la r m isol b o 'la oladi. 
Ijobiy hissiyotga insonlar intiladilar, salbiysidan esa qochadilar.
Yana em otsiyani 
stenik
va 
astenik
hissiyotlarga b o 'lish m um kin. 
B irinchisida ichki k o 'tarin k ilik , ruhiy tetiklik, irodasini safarbar qilish,
455


g 'a y ra ti oshishi hollari b o ‘lsa, ik k in ch isid a a k sin ch a - fao liy atn in g
susayishi, ruhan ezilish, bezovtalik, tushkunlik holatlari kuzatiladi.
Vegetativ javob ko'rinishlari hissiyotni adekvat ifodalaydi, chunki ular 
inson xohishiga bo'ysunm aydi. Hissiyotda nam oyon bo'ladigan vegetativ 
jovoblargaquyidigilar kiradi. Birinchidan, qorachiq kattaligining o'zgarishi, 
em otsiya turi va kuchiga qarab kattalashishi yoki kichrayishi mumkin. 
M asalan, q o 'rq q an d a qorachiq kattalashadi, ja h l chiqqanda kichrayishi 
m um kin. A q liy z o 'riq is h qorachiq k attalash ish in i keltirib chiqaradi. 
H issiyotda yuz terisi rangi o'zgaradi. Inson uyalganida yuzi qizaradi, 
q o 'rq q a n id a esa oqaradi. Bu teridagi qon tom irlarining kengayish va 
torayishi bilan bog'liq. Shunga k o 'ra teri harorati ham o'zgaradi.
E m otsiyada teri tukchalarining qopchalaridagi m ushaklar qisqarishi 
natijasida tukchalar k o 'tarila d i, d o 'm b o q ch a lar hosil b o 'la d i (bunday 
holda «tovuq et» h aqida gapiriladi). E m otsional terlash - sovuq ter 
chiqish holati kuzatiladi. B unday ter ajralish kaftda va peshonada sodir 
b o 'lad i, harorat boshqarilishidagi ter butun tana yuzasida am alga oshadi.
E m otsiyada yurak-qon to m ir tizim i faoliyatida ham o 'z g a ris h yuz 
beradi, yurak urishi tezlashishi yoki sekinlashishi m um kin, b a’zida aritmiya 
kuzatiladi, arterial qon bosim i o 'z g a ra d i, tananing har xil qism idagi qon 
tom irlarda qonning qayta taqsim lanishi kuzatiladi.
E m o tsiy ad a n afas o lish te zla sh ish i yoki ak sin ch a , se k in la sh ish i 
m um kin, b a ’zida qisqa vaqtga to 'x ta sh i, so 'n g ra chuqur nafas olish bilan 
alm ashinuvi (xo 'rsin ish ) kuzatiladi, nafas olish va chiqarish vaqtlari ham 
o 'zg a rish i aniqlangan.
H is-tu y g 'u hazm tizim i faoliyatiga ham t a ’sir qiladi. His tu y g 'u d a
k o 'p in ch a hazm y o 'li harakati susayishi, so 'la k ajralishi kam ayishi va 
o g 'iz q u rib q o lish i k u z a tila d i. M e ’dad a s h ira a jra lish i va h a ra k a t 
o 'zg a rg a n lig i tufayli k o 'n g il aynishi kelib chiqishi m um kin, bu holatda 
so'lak ajralishi kuchayadi. Hazm tizimida o'zgarish har xil kechishi mumkin, 
masalan, bir odam da jah l ishtahani b o 'g 'ib q o 'y sa, ikkinchisida, aksincha, 
ishtahani ochib yuborishi m um kin. Q attiq q o 'rq q a n d a ayrim odam larda 
ixtiyorga b o 'y su n m ag a n ich ketish holatini kuzatish m um kin. Bu ichak 
peristaltik q isq a rish in in g kuchayishi va anal sfinkterni b o 'sh ash ish i 
natijasida kelib chikadi. K o'pgina his-tuyg'ularda endokrin bezlar faoliyati 
va m arkaziy nerv tizim i ta ’sirida m odda alm ashinuvining kuchayishi 
k uzatilad i. H is -tu y g 'u la r q o n n in g tark ib in i ham o 'z g a rtira d i, qonda 
glyukoza, adrenalin, eritrotsit, leykotsitlar m iqdorlari o'zgaradi.
V egetativ rea k siy alar ijobiy h issiyotda salbiy h issiyotga nisbatan 
kuchliroq nam oyon b o 'lad i, lekin ijobiy hissiyotda vegetativ nosozliklar
456


kuzatilm aydi. O ’z kuchiga, haq ekanligiga ishongan odam lar hissiyotni 
zarar keltiruvchi ta ’siriga qarshi tura oladilar. Salbiy hissiyotga qarshilik 
ko'rsatm agan odam lar organizm iga zarar keltirishi mumkin.
Hissiyotda somatik nerv tizimi javoblari ham kuzatiladi. Bu javob hatti- 
harakatda, m im ikada, tana holatida, tana m uskullari tonusida, ulam ing 
ritmik qisqarishida (qaltirash, oyoqda tura olmaslik) namoyon bo’ ladi. B a’zi 
bir his tu y g ’uda k o ’zning pirpirashi, k o ’z soqqasi haraktining kuchayishi 
kuzatiladi. K uchli his-tuyg’uda k o ’z soqqasi harakati susayadi.
H ar qanday his-tuyg’u m a ’lum b irm im ik k o ’rinishga m os keladi.
H is-tu y g ’uda m iyadagi elektrik faollikning ortishi kuzatiladi. Bosh 
m iya p o ’stlo g ’ining har xil sohasida yuqori chastotali potensiallar yuzaga 
keladi.
K ishi uchun su b ’ektiv hisoblangan h is-tu y g ’ular, uning ehtiyojlari 
q o n d irilish ja ra y o n la ri qan d ay k e c h a y o tg a n lig in in g b elg isi sifatid a 
nam oyon b o ’ladi. M unosabat va fao liy at ja ra y o n id a p aydo b o ’lgan 
ijobiy hissiy holatlar (zavqlanish, m am nunlik va shu kabilar) ehtiyojlarni 
qondirish ja ra y o n in in g xush keladigan tarzda kechganligidan dalolat 
beradi. Ehtiyojlam ing qondirilm asdan qolishi salbiy hissiy kechinm alarga 
(uyalish, o ’kinish, hasrat va shu kabilarga) olib keladi.

Download 5,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   413   414   415   416   417   418   419   420   ...   434




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish