O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

derm ografiya
degani shundan 
iboratki, o 'tm as buyum bilan terigachiziq tortib, m exanik ta ’sir k o ’rsatiladi. 
K o’pgina sog’lom kishilar shu usul bilan tekshirilganda arteriolalar refleks 
y o ’li bilan torayadi, natijada terining ta ’sirlanayotgan qism i qisqa vaqt 
rangsizlanib turadi (
oq derm ografizm ).
S ezuvchanlik kattaroq b o ’lsa, 
terining k engaygan tom irlari qizil y o ‘1 bilan k o ’rinadi, bu y o ‘l toraygan 
to m irla m in g ra n g siz y o ’llari bilan o ’ralgan b o ’ladi 
(qizilderm ografizm ),
sezuvchanlik ju d a yuqori b o ’lsa, teri b o ’rtadi, y a ’ni shishadi. G istam in 
va ad re n alin sin am alari ( y a ’ni g istam in y o k i a d re n alin n in g kuchsiz 
eritm asini teri ichiga kiritish usuli) ham q o ’llaniladi. Bu holda terining 
eritm a kiritilgan jo y id a qizil (gistam in) yoki rangsiz (adrenalin) dog’ paydo 
b o ’la d i, shu d o g ’n in g k a tta lig ig a v a q a n c h a tu ris h ig a q a ra b , teri 
tom irlarin in g reaktivligi haqida flkr yuritishadi. R e aktivlik ju d a yuqori 
b o ’lsa, terining gistam in kiritilgan jo y i qizarish bilan birga shishadi ham.
Skelet muskullari, m arkaziy nerv tizim i va reseptorlarn ing sim patik
in n e rv a tsiy a si.
C h a rc h a g a n s k e le t m u s k u lin in g s im p a tik n e rv la ri 
t a ’sirla n sa, ish q o b iliy a ti tik lan a d i. O rq a m iy a n in g te g ish li old in g i 
ildizlariga uzoq vaqt ritm ik ta ’sir etilganda boldir m uskulining qisqarishini 
L .A .O rbeli va A .G G in esin sk iy qayd etishgan. M uskul charchagan sayin 
q is q a ris h la r a m p litu d a s i s e k in -a s ta k a m a y g a n . Q is q a ris h la r ju d a
kam aygach, oldingi ildizlarga ritm ik ta ’sir davom ettirilishi bilan birga, 
sim patik zanjirga boruvchi p reganglionar sim patik to lalam in g boldir 
m uskuliga sim patik innervatsiya beradigan qism i qisqa vaqt ta ’sirlangan.
182

---

A nchagina uzoq - bir necha o ‘n sekund vaqtdan keyin harakatlantiruvchi 
ild iz la rn in g ritm ik t a ’sirla n ish ig a ja v o b a n m u sk u ln in g q isq a rish la r 
a m p litu d a s i s e k in - a s ta o s h a b o s h la g a n v a b a ’z a n b o s h la n g ‘ich 
am p litudasiga yetgan.