O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Oldingi markaziy pushtada joylashgan harakat funksiyalarining
vakilligi. (U .Penfild bo‘yicha, 1956)
S en so r so h a k ab i, m o to r so h ad a ham q o ‘l p a n ja si, y u z, lab, til 
m uskullarining vakilligi k o ‘proq m aydonni, tana va oyoq m uskullarining 
vak illig i esa kam roq m aydonni egallaydi. G avd an in g shu qism idagi 
h a r a k a tla m in g a n iq v a n o z ik b o s h q a r ilis h i k a tta y a r im s h a rla r 
p o 's t l o g 'i n i n g m o to r s o h a s id a g i h a r a k a tla n tiru v c h i n u q ta la rn in g
egallagan m aydoniga m os keladi.
O dam dagin katta yarim sharlari p o 's tlo g 'in in g m otor sohasiga q o 'l 
barm oqlarini harakatlantiruvchi nuqta sohasidan elektr toki bilan ta ’sir 
etilsa, bir qancha hollarda ayrim m uskullar va hatto ayrim m otor birliklar 
q is q a r a d i. B u n g a q a r a m a - q a r s h i o 'l a r o q , h a m m a m u s k u l la r n i 
harakatlantiruvchi nuqtalar ta ’sirlansa, 30-50 sinergist m uskul bir y o 'la
qisqaradi.
156

---

O ldingi va orqadagi m arkaziy p u shtalam i ajratib turadigan R oland 
e g a ti m o to r s o h a b ila n s e n s o r s o h a n in g f a q a t s h a rtli c h e g a ra s i 
hisoblanadi. G isto lo g ik ta d q iqotlam ing k o 'rsa tish ich a m otor sohada bir 
talay sezuvchi elem en tlar bor; xuddi sh u n in g d ek ,, se n so r hujayrada 
gigant piram idal hujayralar topiladi.
P enfildning m a ’lum otlariga qaraganda, odam ning oldingi m arkaziy 
p ushtasiga elektr toki bilan ta ’sir etilganda, 25% hollarda harakat bilan 
bir qatorda yoki harakat o 'rn id a sezgilar kelib chiqadi. Orqadagi m arkaziy 
p ushtaga shunga o 'x sh a sh t a ’sir etilsa, 20% hollarda sezgi o 'm ig a yoki 
sezgi bilan bir vaqtda harakat ham y uzaga chiqadi.
M otor soha bilan sensor sohaning bir-birini qoplashi odam dan k o 'ra
h ayvonlarda k o 'p ro q ko'rinadi.
Yarim sharlar p o 'stlo g 'id a g i shu ikki sohaning funksional yaqinligini 
nazarda tutib, ularni k o 'p in c h a
sensom otor
degan um um iy nom bilan 
b irla sh tirish a d i. I.P.Pavlov bu sohaga k in e ste tik a n a liz ato r (h arak a t 
analizatori) ning m iya p o 'stlo g 'id a g i uchi deb qaragan edi.