O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

H id biluv resepsiyasin in g vakilligi.
Hid sezuvchanlikning y o 'lla ri 
k o 'ru v d o 'm b o q la rin in g yadrolari orqali o 'tm a y d ig a n yagona afferent 
yo'llardir. U lam ing birinchi neyronlari - hid biluv hujayralari burun shilliq 
pardasida, ikkinchi neyronlari esa hid biluv piyozida joylashgan.
lkkinchi neyronlarning o'siqlari hid biluv traktini hosil qiladi, bu trakt 
noksimon bo'lakning oldingi qismidagi hujayralargayetib oladi (A.Brodal), 
hid biluv analizatorining m iya p o 'stlo g 'id a g i uchi shu yerda b o'ladi.
Odam m iya p o ‘stlo g 'idagi sen sor sohalarni ta sirlash va yem irish
effektlari.
O dam m iya p o 's tlo g 'id a g i sensor so h alarn in g jo y la sh ish i 
asosan m iya operatsiyalari vaqtida p o 'stlo q n in g turli nuqtalariga elektr 
toki bilan ta ’sir etib o 'rganilgan. O peratsiyalar m ahalliy anesteziya bilan 
qilingani uchun, qanday sezgilar kelib chiqayotganini b em or aniq aytib 
tura oladi. P enfild va boshq alam in g o 'tk a z g a n m ukam m al tekshirishlari 
bu se z g ila m in g h am isha e lem e n ta r x ara k terd a b o 'lish in i k o 'rsa ta d i. 
M asalan, odam ning k o 'ru v sohasi ta ’sirlanganda y o ru g 'lik , q o ro n g 'u lik
va turli ran g lam in g sezgilari kelib chiqadi. B u soha ta ’sirlanganda hech
152

---

q a n d a y m u ra k k a b k o ‘ru v g a lly u ts in a ts iy a la ri k u z a tilm a y d i. M iy a 
p o ‘s tlo g ‘ining esh itu v sohasi ta ’sirlan g an d a har xil tov u sh lar sezgisi 
kelib chiqadi, bu tovushlar baland va past, qattiq va sekin boMishi mumkin, 
am m o elek tr bilan ta ’sir etishda b em or hech qachon nutq tovushlarini 
idrok etm aydi. S om atosensor soha ta ’sirlanganda tegish, sanchish, et 
u vishish sezgilari, b a ’zan sust tem p eratu ra yoki o g 'riq sezgisi kelib 
chiqadi. R o ‘y -ro st o g ’riq sezgilari deyarli hech qachon kuzatilm aydi. 
Hid bilu v yoki ta ’m bilish sohalari t a ’sirlanganda har xil hid yoki ta ’m
(k o ’p incha nohush) sezgilari kelib chiqadi.