O ramazonov, S. S. Buriyev meliorativ tuproqshunoslik

Mexanik  singdirish  —  tuproq  qatlamida  yuqoridan  pastga  harakat 
etayotgan    suvdagi  loyqa  holda  zarralarning  qatlamlar  orasida  ushlanib 
qolishi.  Bu  ko‘rsatkich  tuproqning  mexanik  tarkibi,  donadorligi,  qatlam 
zichligi va g‘ovakligiga bog‘liq bo‘ladi. 
Fizik  singdirish  —  tuproq  zarralarining  ustki  energiyasi  ta’sirida 
suvda  erigan  moddalarning  ushlanib  qolishi.  Fizik  singdirish  jarayonida 
kolloid  zarra  yuzasiga  singgan  modda  molekula  holida  bo‘ladi.  Shuning 
uchun bu singdirishga molekulyar singdirish deyiladi. 
Fizik-kimyoviy  singdirish.  Tuproq  eritmasidagi  har  xil  tuzlar  va 
kislotalar  molekulasi  suvli  muhitda  kation  va  anionlarga    ajraladi.    Ular 
o‘ziga  xos  elektr  zaryadli  bo‘ladi.  Bu  ionlar  bilan  tuproq  kolloidlari 
orasidagi  o‘zaro  ta’sir  natijasida  kationlar  tuproqqa  singadi.  Kolloid 
zarralar yuzasiga ionlarning singishi va ular o‘rniga zarralardan ekvivalent 

---

28 
miqdorda  ionlarning  ajralib  chiqish  jarayoniga  fizik-kimyoviy  singdirish 
yoki o‘rin almashish adsorbsiyasi deyiladi. Bu jarayon quyidagicha sodir 
bo‘ladi: 
Tuproq [Ca] + 2KCl = tuproq]
K
K
 + CaCl
2