О. Рамазонов, О. Юсупбеков тупрокшунослик ва дехкончилик олий ÿtçye юртлари учун дарслик



Download 7,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet122/139
Sana24.02.2022
Hajmi7,93 Mb.
#246302
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   139
Bog'liq
tuproqshunoslikvadehqonchilik (2)

10-ж а д в а л
Тупрокнинг катлами 
(горизонти) расми
К,алинлиги (горизонти)
Белгиси
К,алинлиги
1 4 . ТУПРОК ХАРИТАСИ ВА УНИНГ ТАРКИБИ
Де\к,ончилик маданияти мавжуд ер захираларидан 
тугри фойдаланишни так,озо этади. Бунинг учун мазкур 
\удудда таркдлган тупрокдарни \а р томонлама ва чу- 
Кур урганиш зарур. Тупрок, хоссаларининг микдорий ва 
сифат курсаткичларини инобатга олган \о л д а мева ва 
экин турлари далаларга жойлаштирилади, алмашлаб 
экиш тартиби, агротехник ва агромелиоратив тадбир- 
лар таркиби ва меъёри белгиланади.
231


АМАЛИЙ МАШРУЛОТЛАР
Тупроьугар хдлатини махсус гуру\ мазкур хужалик- 
да ишлаётган мутахассислар — ер тузувчи, агроном, 
мелиоратор, гидротехниклар билан \амкорликда урга- 
нади.
Тупрок,ни урганиш учун дастлаб паст-баландликни 
назарда тутган \олда 1,5—2,0 м чукурликда кесим (туп­
рок чукури) к,азилади. Махсус дала дафтарига тупрок 
Катламининг тузилиш ва ташки куриниши батафсил 
ёзилади, генетик катламлардан намуналар олинади. Бир 
вак,тнинг узида тупрок эритмасининг реакцияси, те- 
мир оксидларининг мавжудлиги, карбонатларнинг таъ- 
сири, туз колдиклари урганилади. Тупрок кесими ков- 
ланган чукурликни мазкур тупрок, типига тулик, мос 
келиш ига ишонч \осил килиш учун унинг атрофида 
куш имча ярим чукур (100 см гача) ва чукурчалар (50 
см гача) ковланади. Мазкур худуднинг топографик асо- 
сида кабул цилинган — 
1:10000
масштабли тупрок, ха- 
ритасини тузиш назарда тутилганда уртача 15 гектар 
майдондан битга чукур к,азилади.
О линган маълумотлардан фойдаланиш топографик 
асосда дастлабки (дала) тупрок, харитаси тузилади. Унда 
далаларда к,азилган тупрок, чукурларининг раками бел- 
гиланиб, аникланган тупрок, турларининг куринишла- 
ри ифодаланади. Ундан кейин харитада урганилган туп­
рок, турлари ва куринишларининг эддудий чегаралари 
белгиланади. Натижада ер тузиш харитасининг топо­
график асосида урганилаётган худуд тупрокларининг 
таркалиш х,олати шаклланади.
Топограф ик харитадаги ётикликни ифодаловчи чи- 
зикутар ажратилган тупрокларнинг худудда таркалиш 
чегарасини аниклашга ва уларни харитага жойлашти- 
риш га имкон беради.
Тупрок, чукурларидан олинган намуналар (туман, 
фермер дех,к,он хужалиги номи, тупрок, чукурлиги, ра­
ками, намуна олинган к,атлам, муддати, муаллиф) мах­
сус лабораторияларда куритилади ва та\лил к,илинади. 
Дала ва лаборатория шароитида олинган маълумотлар 
асосида урганилган худуднинг тупрок, харитаси тузила­
ди. Бунинг учун куйидагилардан фойдаланилади:
232


АМАЛИЙ МАШП/ЛОТЛАР
1. Далада тайёрланган (дастлабки) харита.
2. Тупрок,нинг барча хоссаларини (механик тарки - 
би, кимёвий, ф изик хоссалари, таш ки ку р и н и ш и ) 
изо\ловчи тасниф.
3. Урганилаётган \удуд тупрок^ари \ак,идаги мавжуд 
маълумотлар.
Тупрок харитаси ётик^лиги курсатилган янги то п о - 
график харитага кора рангда шартли белгиларни и ф о- 
далаб чизилади. Хаританинг четида шартли белгилар 
курсатилади. Тайёрланган харитадан нусха кучирилиб, 
унга олдин тайёрланган рангли шартли белгилар куй и - 
лади. Тупрок харитасига тупрок,нинг у н у м до рл и к, 
маданийлашганлик даражасини изо?уювчи картограм - 
малар илова килинади.
Тайёрланган харита ва картограммаларга туш унти- 
риш хати ёзилади. Унда урганилган худуднинг геогра­
ф ик урни, иклим шароити, урганиш масштаби, ту п ­
рок чукурликлари ва олинган намуналар сони, таш ки
куриниш изох,и (таснифи, тупрок \осил булиш ш а р о ­
ити, тупрок турларининг тавсифи, уларнинг таби и й
ва arpo ишлаб чикдриш курсаткичлари буйича гурух,- 
лари), тупрокларни мелиоратив ^олатини яхш илаш , 
эрозияга карши кураш, унумдорлигини ош ириш га оид 
тадбирлар курсатилади.
Шурланган, боткок/тнган, кийин узлаш тирилади- 
ган тупрокларни фойдаланишга тайёрлашдан олдин туп­
рок харитасига кушимча ^удуднинг тупрок-мелиоратив 
харитаси тузилади. Унинг асосида тупрокларнинг \о л а - 
тини яхшилашга йуналтирилган, гидротехник, агро- 
мелиоратив ва агроиктисодий ечимлар таркиби ва меъ- 
ёри, мелиоратив жараёнларни ердан фойдаланиш дав- 
рида узгариши башорат килинади.
Шунинг учун тупрок-мелиоратив харита худуд туп- 
рокларининг узига хос хусусиятлари (шурланиш, бот- 
кокутаниш даражаси), геоморфологик ва гидрогеоло­
гик шароитларини ифода этиши шарт. Тупрок,-мелио- 
ратив харита ва унга тушунтириш хати гидрогеолог- 
лардан худуднинг геоморфологияси, шурланиш д а р а ­
жаси 
(2
м катламнинг), ер ости сувларининг чукурли-
233


АМАЛИЙ МАШРУЛОТЛАР
ги, шурланиш даражаси, тури, гидрогеологик район- 
лаштиришга оид маъдумотлар олингандан сунг тайёр- 
ланади.
Тупрок,-мелиоратив харита тайёрланганда ургани- 
лаётган тупрокдар бир хил гидротехник ва агротехник 
тадбирлар кулланиладиган мелиоратив гуру\ларга аж- 
ратилади.

Download 7,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish