О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

синтетик ва аналитик
ҳисобини 
ташкил қилиш учун фойдаланилади. 
Ишлаб чиқариш захираларини ҳисобга олиш учун бухгалтерия ҳисобининг счётлар 
режасида қуйидаги счётлар тайинланган: 
1000 "Материаллар"; 1100 "Ўстиришдаги ва бўрдоқидаги ҳайвонлар ҳисоби"; 1500 
"Материалларни тайёрлаш ва сотиб олиш"; 1600 "Материаллар қийматидаги фарқ ҳисоби" 
счётларидир. 
Шунингдек балансдан ташқари счётлар 002 "Моддий сақлаш учун қабул қилинган 
товар-моддий қийматликлари", ва 003 "Қайта ишлаш учун қабул қилинган материаллар". 
Юқоридаги материалларнинг ҳар бири ўз гуруҳи ичида турлари, ўлчамлари, сортлари, 
маркалари ва бошқа кўрсаткичлари бўйича гуруҳларга ажратилади. Материалларнинг ҳар 
бирига номенклатура номерлари берилади ва уларни махсус реестрларга ёзиб қўйилади. 
Ушбу реестрлар номенклатура баҳолари дейилади ва унда ҳар бир материалларнинг қатъий 
ҳисоб баҳоси кўрсатилади. 
Материалларни баҳолаш.
Моддий қийматликлар синтетик счётларда икки баҳода 
45 
52 

---

сарфланади. Шунинг учун ҳам корхонада доимо маълум миқдорда пул маблағларини 
бўлиши зарур.
Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарнинг молиявий барқарорлиги кўп жиҳатдан 
уларнинг тўлов қобилиятига боғлиқдир. 
Маълумки, тўлов қобилиятининг мазмуни энг аввало бўш пул маблағларининг 
мавжудлиги билан ҳарактерланади. Чунки пул маблағлари энг юқори ликвидликка эга 
бўлган активлар ҳисобланади. Шунинг учун ҳам корхоналарда мавжуд бўлган бўш пул 
маблағларидан самарали фойдаланиш учун уларни оборотга киритиш алоҳида аҳамиятга эга. 
Умуман, корхоналарнинг пул маблағларининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: 

Пул қиймат ўлчови бўлиб
-бу товарнинг маълум қийматидаги пул суммасига 
тенглигини кўрсатади ва товар қийматининг миқдори ҳисобланади. Пулда ифодаланган 
товар қийматининг баҳоси ҳисобланади. Қиймат ўлчови вазифаси асосан баҳо орқали амалга 
оширилади. Унинг ёрдами билан корхона ишлаб чиққан товарнинг қиймати бозор ёки 
прейскурант (шартнома) баҳоси учун асос бўлади ва мамлакатнинг миллий валютасида ва 
унинг бошқа мамлакатлар валюталарига тенглаштирилган ҳолда акс эттирилади.
