О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

8-Мавзу: Меҳнат ва иш ҳақи ҳисоби 
Ажратилган вақт – 4 соат 
Асосий саволлар: 
1. 
Меҳнат ва иш ҳақи ҳисобини юритишнинг вазифалари. Ишчи ва ходимлар оператив 
ҳисоби. 
2.
Иш ҳақи турлари ва шакллари. 
3.
Иш ҳақидан ушланмалар ва ажратмалар ҳисоби. 
Мавзуга оид таянч ибора ва тушунчалар:
Ходимлар оператив ҳисоби. Асосий 
ходимлар. Ишчи ва хизматчилар. Шахсий таркиб. Табель ҳисоби. Иш ҳақи шакллари. Иш 
ҳақи турлари. Вақтбай ва ишбай иш ҳақлари. Иш ҳақидан ушланмалар. Иш ҳақидан 
ажратмалар. Даромад солиғи. Иш ҳақи синтетик ва аналитик ҳисоби. 
Мавзуга оид муаммолар: 
1. 
Иш вақтидан фойдаланишни назорат қилиш корхона иқтисодиётида муҳим ўрин 
эгаллайди. Буни қандай мисоллар ёрдамида изоҳлаш мумкин? 
1-савол бўйича дарс мақсади: 
Талабаларда шахсий таркиб, ходимларнинг оператив 
ҳисоби тўғрисида тушунча ҳосил қилдириш. 
Идентив ўқув мақсадлари: 
1.1. 
Корхона ходимларининг оператив ҳисоби тўғрисида сўзлаб бера олади.
 
1.2. 
Шахсий таркиб ҳисобини юритиш ва ҳужжатлаштиришни тушунтириб бера олади.
 
1-савол баёни. Меҳнат ва иш ҳақи ҳисобини юритишнинг вазифалари. Ишчи ва 
40 
57 

---

чиқаришда фойдаланиладиган асбоб ускуналар ва техникаларга жадалаштирилган 
амортизация ҳисоблашда амортизация ҳисоблашнинг тенг усули қўлланилади ва 
амортизация ажратмасининг йиллик нормаси 2 мартадан ошмаслиги керак. 
Амалиётда ойлик амортизация миқдори қуйидаги тартибда аниқланади: ўтган ойда 
амортизация миқдорига ўтган ойда келиб тушган асосий воситаларнинг ойлик амортизация 
миқдори қўшилади ва ўтган ойда чиқиб кетган асосий воситаларнинг амортизация миқдори 
айириб ташланади. 
Асосий воситаларнинг эскиришини ҳисобга олиш учун 0200 контрактив счётдан 
фойдаланилади. Асосий воситаларнинг эскириши счётлари: 0200-0299 гача. 
Ўзига тегишли ва узоқ муддатли ижарага олинган ишлаб чиқаришга тегишли асосий 
воситалар бўйича ҳисобланган амортизация миқдорига ишлаб чиқариш ва муомала 
харажатларни ҳисобга олувчи счётлар (2000, 2300, 2500, 9400 ва бошқа счётлар) дебетланади 
ва 0200 счёт кредитланади. 
Маҳсулдор хайвонлар, буғулар, кутубхона фондлари, ёш кўчатлар, умумий 
фойдаланишдаги автомобил йўллари, консервацияга берилган асосий воситаларга 
амортизация ҳисобланмайди. 
Амортизация ҳисоблаш муддати тугаган асосий воситаларга эскириш ҳисобланмайди. 
Ўзига тегишли асосий воситалар корхонадан чиқиб кетганда 0200 счёт дебетланади ва 9200 
счёт кредитланади. 0200 счёт бўйича аналитик ҳисоб асосий воситаларнинг турлари ва 
алоҳида инвентар объектлари бўйича юритилади.