О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

6.Актив счётларда қолдиқ қаерда акс эттирилади? 
1.
кредит томонида 
2.
дебет томонда
3.
ҳам дебет, ҳам кредит томонда 
4.
1 ва 3 жавоблар 
7.Ҳисоб аппарати ходимлари томонидан ҳисоб ишларини тезлаштириш ва 
ихчамлаштириш учун тузилган ҳужжатлар деб қандай ҳужжатларга айтилади? 
1.тасдиқловчи ҳужжатлар 
2.фармойиш ҳужжатлари 
3.комбинациялаштирилганҳужжатлар 
136 
153 

---

ҳужжатлар ва бошқа қийматликлар унинг жавобгарлигига ўтганлиги тўғрисида ёзув ёзиб 
бериши керак. Агар кассада ортиқча ёки камомад аниқланганда, кассадан пул олинганлиги 
ҳақида вақтинча тилхатлар чиққанда аудитор кассирдан тушунтириш хати олиши шарт. 
Камомад суммаси кассир ҳисоботига ёзилиб, текшириш вақтида ундирилиши лозим. 
Бунда қуйидагича бухгалтерия ёзувлари ёзиб қўйилади: 
Дебет-Камомадлар ва қийматликларнинг бузилишидан йўқотишлар
Кредит-Касса, бир вақтнинг ўзида, 
Дебет-Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимнинг қарзи
Кредит- Камомадлар ва қийматликларнинг бузилишидан йўқотишлар.
Камомад 
жавобгар шахсдан ундирилганда кассага кирим ордери билан расмийлаштирилиб, 
қуйидагича бухгалтерия ёзуви бажарилади: 
Дебет-Касса
Кредит- Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимнинг қарзи 
Кассада ортиқча чиққан пул шу заҳоти киримга олиниши шарт. Натижада ундирилган 
камомад ва ортиқча сумма киримга олинганда касса кирим ордерининг нусхаси 
далолатномага илова қилинади. Кассани қайта рўйхат қилишнинг оралиқ далолатномаси 3 
нусхада тузилади. 1-нусхаси аудиторда, 2-нусхаси бухгалтерияда ва 3-нусхаси кассирда 
қолади. Кирим ва чиқим ордерларида сана ва рақамлар кўрсатилиши шарт.
Аудитор бундан ташқари корхона кассасидаги пул ва бошқа қийматли қоғозларнинг 
сақланишинини таъминланганлиги чоралари, кассанинг қай даражада мустаҳкамлигига, 
унинг темир эшик ва деразаларига метал панжаралар ўрнатилганлигини, кассадан иш ҳақи 
берилаётган вақтда қўшимча хавфсизлик чоралари кўрилганлиги, банкка пул топширишда ва 
у ердан пул келтиришда эҳтиёт чоралари кўрилишига эътибор берилишини текширади. 
Текшириш давомида пул маблағлари сақланиши таъминлаш қоидаларига қанчалик риоя 
қилинаётганлиги, кассирнинг шахсий ҳужжатлари йиғма жилдида К-9 сон шакл бўйича 
моддий жавобгарлик тўғрисидаги мажбурияти бор-йўқлиги, касса жойлашган хона бошқа 
хоналардан ажратилган-ажратилмаганлигини, ёвуз ниятлиларнинг дераза, девор, пол ва 
шифт орқали киришлари имкони бор-йўқлиги, касса хонасига бегона шахслар қўйилиш-
қўйилмаслиги, барча пуллар ва пул ҳужжатлари ёнмайдиган шкафлар иш куни охирида 
муҳрланиши, касса биноси тилхат билан қўриқлашга топширилиши, банкдан келтиришда ва 
банкка топширишда пул маблағлари сақланиши қандай таъминланиши, касса дафтарларини 
юритиш қоидаларига амал қилиниши, кассир ҳисоботлари ўз вақтида ёзилиши ва 
бухгалтерияга топширилиши, ёнмайдиган шкафлар ва касса эшиги қулфларининг калитлари 
нусхалари қаерда сақланиши, кассани тўсатдан тафтиш қилиш ҳар ойда ўтказилганлиги 
тўғрисидаги далолатномаларнинг мавжудлиги ва бошқаларни аниқлайди. 
Касса операцияларини текшириш ва пул маблағларини тўлиқ ва ўз вақтида кирим 
қилиниши тушумнинг банк муассасаларига тўлиқ ва ўз вақтида топширилиши касса 
ҳужжатларини расмийлаштиришнинг аналитик ва синтетик ҳисоби, банкдан олинган нақд 
пуллардан мақсадли фойдаланиш, иш ҳақи, мукофот, нафақалар тўлаш учун банкдан 
олинган, аммо фойдаланмаган пул маблағларининг банкка ўз вақтида ва тўлиқ қайтарилиши, 
шунингдек, бошқа тушумлар бўйича суммаларнинг банкка топширилганлиги тўғрисидаги 
ҳужжатларда акс эттирилганлигини текшириш зарур. 
Шунингдек, корхона раҳбари ва кассир ўртасида моддий жавобгарлик тўғрисида 
шартнома тузилганлиги ва бунга ишонч ҳосил қилиш учун бу ҳужжатлар билан тўлиқ 
танишиб чиқилади.