О. Р. Авезов экстремал вазиятлар психологияси

Стрессга чидамлилигини оширишга олиб келадиган баъзи шахсий хусусиятлар:
- Ўз-ўзини ҳурмат қилиш даражаси. Ўз-ўзини ҳурмат қилиш қанчалик юқори бўлса, унинг мавжудлигининг аҳамияти қанчалик катта бўлса, стрессга бардошлилик шунча ортади;
- Субъектив назорат даражаси (ўз мақсадларига эришишда мустақиллик даражаси, мустақиллик ва инсон фаолиятининг хусусиятлари, унинг ҳаракатлари ва ҳаракатлари учун шахсий жавобгарлиги). Айримлар вазиятга таъсир қилиши мумкин, деб ўйлашади, улар "мен қурбон эмасман" позициясини эгаллашади ва ўз қўлларидаги нарсалар учун масъулиятни ўз зиммаларига олишади. Шундай қилиб, улар ташқи шароитлар натижасида вазиятни сезадиган ва шунга мос равишда янада заиф бўлган ташқи таъсирлардан кўра стрессли таъсирларга камроқ жавоб кўрсатади;
- Шахсий ташвиш даражаси(катта вазиятларни хавфли деб ҳисоблаш ва уларга ташвишланиш ҳолатига жавоб бериш учун барқарор мойиллик). Энг аввало шуни билиш лозимки, ташвиш салбий хусусият эмас. Муайян даражадаги ташвиш фаол шахснинг табиий ва мажбурий хусусияти бўлиб, ўз-ўзини ҳимоя қилиш инстинктини қўллаб-қувватлайди. Шу билан бирга, кучли ташвиш неврологик тўқнашувнинг мавжудлиги, ҳиссий бузилишлар ва психосоматик касалликлар билан чамбарчас боғлиқ. Шунинг учун, очиқлик, ўзгаришга қизиқиш ва уларга нисбатан муносабат таҳдид сифатида эмас, балки етарли даражада ҳаётий ташвиш шароитида ривожланиш эҳтимоли сифатида стрессга бардошлиликнинг ошишига олиб келади;
- Муваффақиятга эришиш ва мувофақиятсизликдан қочиш мотивацияларининг мувозанати. Бирор нарсага эришишга интилган одамлар стрессли вазиятни муваффақиятсизликка йўл қўймаслик учун одамларга қараганда осонроқ қабул қиладилар.
ХХ асрнинг 60-йилларида кучли иштиёқли, қаттиқ ва тажовузкор табиатга эга бўлган ишчилар юрак касалликларига кўпроқ мойил бўлишига ишонишди. Ушбу гуруҳ "А типидаги шахслар"деб номлана бошлади. Улар сабрсизлик, ҳаракатчанлик, асабийлашиш, рақобат руҳи, ҳирс билан ажралиб туради. Ушбу турдаги одамлар одатда стресснинг салбий оқибатлари юзага келиши билан хавф зонасига тегишли бўлиб қолардилар.