O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

Amir Haydar (1800-1826
)ga o`tdi. 
Uning hukmronlik yillari mamlakatda notinchlik hukm suradi. Har doim bo`lgani singari 
Shohmurod vafot etgach yana mahalliy o’zbek vaamirlar o`zboshimchalik bilan O’rta 
hokimiyatga qarshi bosh ko`tarib chiqdilar. Birinchi bo`lib, 1800 yilda Mari turkmanlari 
o`lpon yig`ish siyosatidan norozi bo`lib qo`zg`olon ko`tardilar. Haydar qattiqqo`llik bilan bu 
qo`zg`olonni bostiradi.
Mariliklar 1804 yilda yana bosh ko`tardilar. Bu safar qo`zg`olongaamirning ukasi Din 
Nosirbek boshchilik qiladi. Amir Haydar Mari vohasini suv bilan ta`minlovchi Sultonobod 
to`g`onini buzdiradi. Natijada bir necha vaqt suvsiz qoldirilgan Mari aholisi jangni 
to`xtatishga majbur bo`ldi. Qo`zg`olonchilarning bir qismi shaharni tark etdi, yana bir qismi 
esaamir qo`liga tushib, Zarafshon vohasiga ko`chirildi. Din-Nosirbek Amir Haydarning oilasi 
va ming kishini olib Eron MaShhadiga qochib ketdi. 1825 yilda Mari xivaliklar tomonidan 
egallanadi. Sultonobod suv omborini tiklash borasidagi harakat va urinishlar zoye ketadi. 
Ayniqsa 1821-1825 yillardaAmir Haydarning Miyonqal`a vodiysida yashaydigan 
xitoy-qipchoqlarga va ularga qo`shilgan qoraqolpoqlarga qarshi olib borgan urushlari 
g`oyatda dahshatli va shiddatli bo`ldi. Qo`zg`olonning asosiy sababi soliq siyosatining og`ir 
oqibatlari edi. Tez orada qo`zg`olonchilar Kattaqo`rg`on, Yangiqo`rg`on va Chelak 
shaharlarini egalladilar. shaharlarning kambag`al fuqarolari qo`zg`olonchilar tarafdori 
bo`ldilar vaadolat talab qiladilar. Boy vaamaldorlar esaAmir Haydarni qo`llab-quvvatlaydilar. 
Erk va ozodlikni talab qilgan qo`zg`olonchilarni Shahrisabz o`zbek qabilalari kenagaslari ham 
qo`llab quvvatlaydilar. Qo`zg`olon to`rt yil davom etdi va 1825 yildabostiriladi. 
Qo`zg`olonchilardan qattiq va qonli o`ch olinadi. Amirlik hududidagi ichki qo`zg`olon va 
to`palonlarga qo`shni xorijiy mamlakatlarning qilgan hujumlari qo`shilib yanada dahshatli tus 
oladi. 1800 yilda O`ratepa masalasidaQo`qon xoni Olimxon bilan janjal kelib chiqadi. Qo`qon 
askarlari Jizzax, Zomin va boshqa amirlik hududlariga bostirib kirib aholini taladilar. 1804 
yilda esaG’arbda Xiva xoni