O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

Muhammad Rahim (1753-1758)
ham, undan 
Mavzu bayoni 

---

106 
keyingi vorislar ham xon unvonini olmay, otaliq unvoni bilan davlatni boshqardilar. Ana shu 
tariqa Muhammad Rahimxon Buxoro davlatida yangi amirlar sulolasi-mang`itlar urug`i 
sulolasi davrini boshlab beradi. 
Cheklanmagan hokimiyatga ega bo`lgan Muhammad Rahimbiy akademik 
V.V.Bartoldning fikrlariga qaraganda, markazlashgan davlat barpo etish siyosatini olib 
borgan. Uning bu siyosatini islom dini arboblari, zodagon va savdogarlar qo`llab-
quvvatlaganlar. Ana shu maqsadni amalga oshirish uchun Muhammad Rahimbiy itoat 
etmagan beklar ustiga bir necha bor qo`shinlar tortib borgan va ularni qattiq jazolagan. 
Toshkent, Ho`jand, Turkiston, Urgut, Shahrisabz, Ko`lob, Hisor va boshqa yerlarni Buxoroga 
qo`shib olib, o`z hududlarini kengaytiradi.Hisorga esa yuz, kenagas va saroy qabilalarini 
ko`chiradi. 
Muhammad Rahimbiy vafotidan so`ng uning taxt vorisligiga o`g`li bo`lmaganligidan 
qizining o`g`li, nabirasi Fozil to`ra taxtga o`tiradi. U yosh bo`lganligi tufayli hokimiyatni 
amalda Muhammad Rahimbiyning amakisi 
Doniyolbiy otaliq (1758-1785)
boshqarib boradi. 
Muhammad Rahimning vafot etganligi yangi kuch bilan amir va beklarning beboshligi va 
tarqoqligiga sabab bo`ladi. Ayrim o`zbek qabilalari hokimiyatdagi tashkiliy qiyinchiliklardan 
foydalanib davlat to`ntarishi yasashga va mang`itlarni hokimiyatdan chetlashtirishga harakat 
qiladilar. Ammo Doniyolbiy vaziyatning murakkabligini darhol tushunadi va keskin choralar 
ko`rib isyonchilarga o`z vaqtida qaqshatg`ish zarbalar beradi. Bu ishda unga markazlashgan 
davlatning foydasi vaafzalliklarini ko`rgan va tushungan zodagonlar, savdogarlar, 
hunarmandlar vaaslzodalar zulmidan ko`proq azob chekib qiynalgan kambag`allar yaqindan 
yordam berdilar. Juda ko`plab yirik zodagonlar qatag`on qilindilar, ularning mulklari talanadi. 
Yuzlar qo`zg`oloni bostiriladi, G’uzor va Shahrisabzda zodagonlarning` Qarshida 
Norbo`tabiy isyonlari tor-mor keltiriladi. 
Doniyolbiydan so`ng uning o`g`li