O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

Li Do
va 
Jong-Fu
Xitoydan Samarqand va Xirotga elchi 
bo’lib keladilar. 1420 yilda Shoxrux va Ulug’bek 530 nafardan iborat elchilik karvonini 
Xitoyga jo’natadilar. Temuriylarning elchilari ikki yildan ortiqroq Xitoyda bo’lib, 1422 yilda 
o’z vatanlariga qaytib keladilar.
Movarounnaxrdan Xitoyga o’sha zamonlarda ikki karvon yo’li orqali borilgan. Birinchi 
yo’l Toshkent, Sayron, Yettisuv va Sharqiy Turkistonning Turfan va Qumul shaxarlari orqali, 
ikkinchi yo’l Farg’ona vodiysi orqali ― teri Xo’jand, Qo’qon, Marg’ilon, Andijon va O’sh 
orqali Oloy vodiysi bo’ylab borgan va Sharqiy Turkistonning Qoshg’ar, Xo’tan va Yorkand 
shaxarlari orqali o’tgan. 1421 yilda Tibetdan Buxoro va Samarqandga elchilar keladi. 1441-
1442 yillarda Shoxrux Xindistonga Bijanagar saroyivga tarixchi 
Abdurazzoq
Samarqandiy
boshchiligida elchilar yuboradi. U 
Karmon
, 
Ormuz
va 
Fors
qo’ltig’i
orqali Hindistonga 
qilgan sayohatini yozib qoldiradi.
1428 yilda mexnatkash axolining ichki chakana savdo munosabatlariga kengroq jalb 
etish maqsadida Ulug’bek yengil vaznda zarb etilgan va muomalada yurgan chaqa pullarni 
mann etdi. Eski chaqalarni yangisiga almashtirib, ichki savdoning mayda mis pullariga 
bo’lgan talabini qondirish uchun bir vaqtning o’zida u Buxoro, Samarqand, Qarshi, Termiz, 
Toshkent, Shoxruxiya va Andijon shaxarlarida zarbxonalar tashkil etib, bir xil vazndagi 
salmoqdor fuluslar zarb ettirdi va muomalaga chiqardi. Eski chaqalar qisqa vaqt ichida yangi 
fuluslarga almashtirilib olingach, mis pullar zarbini markazlashtirish maqsadida faqat Buxoro 
zarbxonasi saqlab qolinib, boshqa shaxarlardagi zarbxonalarga barxam beriladi. Xalq 
o’rtasida “
fulusi
adliya
”, ya’ni “
adolatli chaqa
” nomi bilan shuxrat topgan Ulug’bekning bu 

---

57 
yangi mis fuluslari Movarounnaxrning barcha shaxar va qishloqlarida keng muomalaga kirib, 
davlatning ichki savdosini